Ancak Abdulwahid van Bommel’un, 1987 yılında bir grup öğrenci arkadaşla Amsterdam Rembrantsplein’de organize ettiğimiz, “1. Hollanda Mevlana Sempozyumu”nun dinleyicileri arasındaydı
Hollanda’da Türklerin tarihi ve tabii ki Türkevi Derneği tarihi yazılırken asla atlayamayacağımız isimler vardır. Bu isimler, uzun yıllar gönüllü olarak Türk kültürünün Hollanda’da tanıtılmasında önemli rol oynamışlardır. Türk İslam kültürünü anlatan toplantılarda konuşmuş, Hollanda gazetelerine açıklamalarda bulunmuş, kitap tercüme etmiş ve televizyon programları yapmışlardır. İşte bu isimlerden birisi; değerli dostumuz, yoldaşımız, kader birlikçimiz Abdulwahid van Bommel’dur.
Hollandalılar her ne kadar, kendilerini öven yazılardan haz almasalar da bir gerçeğin üzerine parmak basılması ve yapılan çalışmaların bilinmesi açısından aşağıdaki kısa yazıyı, değerli dostumuzun affına sığınarak yazmak durumundayım.
Abdulwahid van Bommel’un Türk kültürüne yönelik ve Türkevi ile ilgili çalışmalarına geçmeden önce kısaca kendisini tanıyalım.
Abdulwahid van Bommel (1944) Hollanda’nın başkenti Amsterdam’da doğdu, büyüdü ve 1967 senesinde İslam ile müşerref oldu. Liseden sonra üniversitede iki yıl edebiyat ve felsefe eğitimi gördü. 5 yıl müzik ile uğraştı. Konservatuvara başlayacağı yıl hidayet nasip oldu. Türkiye’de dört yıl Süleyman Hilmi Tunahan’ın Kur’an kurslarında okuduktan sonra 1971’de Hollanda’ya döndü. İki yıl sonra Türk Müslümanlarla beraber Hollanda İslam Merkezi Vakfını kurdu. Bu Vakıf’ta 5 yıl imamlık yaptı. Türk çocuklarına ilmihal ve Kur’an-ı Kerim dersleri okuttu. Devamla, 5 yıl süreyle Müslüman Dernekler Federasyonu olmak üzere 10 yıl İslam Danışma Vakfında görev yaptı. 4 yıl İslam Televizyon ve Radyo Kurumunda müdürlük görevinde bulundu. 7 yıl Müslümanlara bir hastanede manevi rehberlik ettikten sonra 2006 yılında emekli oldu. 2007 yılının sonunda Mesnevi Manevi’yi Hollandacaya tercüme etme hizmeti nasip oldu. 3 yıl süren Hollandaca Mesnevi tercümesi 19 Şubat 2012 tarihinde Amsterdam’da organize edilen bir programla Hollandalılara takdim edildi. Hâlen, birinci ve ikinci bölümü yayımlanan, çocuklar için hazırlanan Hollandaca Kur’an-ı Kerim’in üçüncü cildinin hazırlıklarını yapmaktadır.
İsterseniz Abdulwahid van Bommel ile nasıl tanıştığımıza kısaca değineyim.
Mevlana Sempozyumu
Onunla ilk kez nasıl ve nerede tanıştığımızı tam olarak hatırlamıyorum. Ancak Abdulwahid van Bommel’un 1987 yılında bir grup öğrenci arkadaşla Amsterdam Rembrantsplein’de organize ettiğimiz, “1. Hollanda Mevlana Sempozyumu”nun dinleyicileri arasında olduğunu biliyorum. Sempozyuma katılan Türk gençleri arasında, birkaç Hollandalıdan biriydi o. Bu sempozyum, öğrencilik yıllarımda organize ettiğim, Türkevi Derneği henüz kurulmadan önceki faaliyetlerdendi. Rembradtsplein’deki aynı salonda, Amsterdam Üniversitesindeki Türk öğrencilerle, “Ibn-i Sina Konferansı’nı organize etmiştik. O yıllarda, Abdulwahid van Bommel merkezi Den Haag’da olan “İslam Enformasyon Merkezi”nde çalışıyor ve Hollandaca yayımlanan üç aylık “Kıble” dergisini çıkarıyordu. Van Bommel, derginin sempozyumdan sonra yayımlanan sayısında, bizim Mevlana Sempozyumu’na iki sayfa ayırmış ve başlığı ise “Mevlana, Rembrantsplein’ olarak vermişti. Bu haber, henüz öğrenci olan ve sosyal kültürel etkinliklere yeni başlayan biz gençler için müthiş bir motivasyon oluşturmuştu. Sonraki yıllarda etkinliklerin sayıları artarak devam etti.
Abdulwahid van Bommel ile, tıpkı, kadim dostum, yine bir başka Hollandalı Mohamed El Fers gibi sürdürülebilir bir ilişkimiz oldu. Her ikisi de hem ramazan iftarlarında hem farklı vesilelerle, evimize gelip annemin yemeklerini yedi hem babamın elinden çay içti. Birlikte onlarca programa imza attık. Türkiye gezilerimiz, ziyaretlerimiz ve programlarımız oldu.
Van Bommel ile, Türkevi Derneği öncülüğünde, onlarca projeyi hayata geçirdik. Bunlardan bazılarına değinmek isterim.
Yunus Emre Sevgi Haftası
1991 yılının, Türkiye ve UNESCO tarafından, “Yunus Emre Sevgi Yılı” ilan edilmesiyle biz de Hollanda’da “Yunus Emre Sevgi Haftası” organize ettik. Bir hafta devam eden etkinliğin açılışı, Leiden Üniversitesinde oldu. Türkiye’den ve Hollanda’dan katılan uzmanlar Yunus Emre’nin hayatını ve düşüncesini anlattılar. Bu konuşmacılardan birisi de Abdulwahid van Bommel’dı. O yıllarda, Hollanda basını yoğun bir şekilde göçmenlerin etkinliklerine ilgi gösterirdi. Leiden programını izleyen Trouw gazetesi, dönemin Lahey Büyükelçisi Bilgin Unan’ın da konuşmasına yer vererek, hafta sonu ekinde, Yunus Emre Sevgi Haftası etkinliğini anlatan uzun bir yazı yayımlamıştı. Böylece Yunus’un sevgi mesajı on binlere ulaşmıştı.
1992 yılında, Devlet Bakanı Ayvaz Gökdemir’in sunuş ve Cengiz Özdemir’in giriş yazılarının yer aldığı, “Sevelim Sevilelim Yunus Emre” adlı kitabı, Abdulwahid van Bommel’un tercümesi ile Hollandaca olarak Türk İslam Kültür Kuruluşları Birliği tarafından yayımlandı.
Öğrencilik yıllarımda, Abdulwahid van Bommel’un da yer aldığı ve Hollanda’daki Müslüman çocuklar ve akranları için hazırlanan kitap çalışmaları başta olmak üzere, göçmenlere yönelik birçok etkinlikte ve projede sık sık birlikte oldum. Hafta sonu eğitim kamplarında yapılan küçük gruplar arasındaki fikir alışverişlerinin, insan üzerindeki etkisini hâlâ hatırlıyorum.
Mevlana ve Hoşgörü Yılı
2007 yılının dünyada “Mevlana ve Hoşgörü Yılı” ilan edilmesi ve bizim de Hollanda’da yaptığımız, yıl boyu devam eden, etkinliklerin bir çoğunda, Abdulwahid van Bommel yer aldı. Bu çerçevede 2006 yılının aralık ayında, Konya’da düzenlediğimiz basın toplantısında birlikte olduk van Bommel ile…
Bu yılın, Türkiye ve Türk kültürü açısından en önemli kazanımlarından birisi hiç şüphesiz, Amsterdam’da Mevlana ve Hoşgörü Yılı programının açılışında, Abdulwahid van Bommel’ı kürsüye davet edip kendisine İngilizce Mesnevi’nin hediye edildiği esnada, “Vvar mısın, bu Mesnevi’yi Hollandacaya kazandıralım?” sorusuna verdiği “Evet.” cevabı oldu ve
hummalı bir çalışma başladı. Tam üç yıl, geceli gündüzlü, bütün randevularını iptal ederek Mesnevi’nin tercümesine konsantre olan Abdulwahid van Bommel, bu zorlu çalışma sonunda altı ciltten oluşan Mesnevi’yi, Hollandacaya kazandırdı. Altı cilt basılmadan önce birinci cilt tanıtım amacıyla yayımlandı. Mesnevi’nin bu ilk cildinin ilk nüshası, Hollanda Parlamentosunda yapılan bir organizasyon ile, zamanın Adalet Bakanı’na takdim edildi. Ve tamamı Konya Büyükşehir Belediyesi ile ortak basılan Hollandaca Mesnevi’nin tanıtım program, üç yıl önce, “Evet.” sözü verilen salonda gerçekleşti. Türkiye’den misafirlerin katıldığı tanıtım programına, Hollanda Adalet Bakanı Ernst Hirsch Ballin ve eşi katılıp programın sonuna kadar bizimle birlikte oldular.
400. Yıl Kutlamaları
Sonraki yıllarda, örneğin 2012 yılında, -ki bu yıl “Türkiye Hollanda Diplomatik İlişkilerinin 400. Yıl Dönümü”ydü- Türkevi Derneği ve paydaşları, yıl boyu 33 ayrı etkinlik yaptı ve van Bommel yine birçok programda görev aldı. 2012 yılında Türkçe ve Hollandaca, Mevlana’nın yedi öğüdünün yorumlandığı “Konya Kriterleri” kitabı Lahey’de düzenlenen bir programla tanıtıldı. Aynı kitap, 2012 yılının Mayıs ayında Konya’da Selçuk Üniversitesi ile ortaklaşa yapılan bir sempozyumla katılımcılara açıklandı. Sempozyum sonrası, bir grup Hollandalı araştırmacı ve Abdulwahid van Bommel’un da katılımıyla Karaman, Çatalhöyük, Akşehir ve Beyşehir programları yapıldı. Gezi haftasında, Yazarlar Birliği Konya Şubesinde ve Konya Aydınlar Ocağında ayrı ayrı programlar gerçekleştirildi.
Türk İslam Kurucu Aklı
Abdulwahid van Bommel ile birlikte çalışmamız aralıksız devam etti. Önce, Türk İslam düşüncesinin kurucusu olarak bilinen Piri Türkistan Hoca Ahmed Yesevi öğretisi Hollandacaya tercüme edildi ve kitap olarak yayımlandı. Yine bu çerçevede, Anadolu mimarları olarak bilinen, Hacı Bektaş-ı Veli, Yunus Emre, Ahi Evran, Sarı Saltuk ve Evliya Çelebi’nin hayat hikâyeleri ve görüşleri de Hollandacaya tercüme edilip, kitap olarak okuyucuya sunuldu.
Ahi Evran Programları
Ahilik haftasında, Amsterdam, Apeldoorn, Den Haag, Leiden gibi şehirlerde üniversite öğrenci dernekleri, Türk işveren dernekleri ve soysal sorumlu girişimcilik kuruluşlarıyla ortaklaşa, “Ahi Evran ve Sosyal Sorumlu Girişimcilik” programları yapıldı. Bütün programlarda tahmin edileceği üzere Abdulwahid van Bommel de konuşmacılar arasındaydı.
Yemek Programları
Abdulwahid van Bommel’ın görev aldığı bir başka Türkevi etkinliği de Hollanda’da yoksullukla mücadele çerçevesinde, genelde yalnız yaşayanların devam ettikleri sosyal restoranlardan, Resto van Harte ile yapılan yemek programlarıydı. Utrecht, Den Haag, Amsterdam, Amersfoort, Alkmaar, Rotterdam şehirlerinde düzenlenen ve bir hafta süren yemek programlarında Türk mutfağından yemek ikram edilip devamında katılımcılara Mesnevi’den pasajlar, Abdulwahid van Bommel tarafından okundu.
Özgürlük Yemekleri
Hollanda’nın özgürlük günü olan 5 Mayıs günü her yıl organize edilen “Özgürlük Yemekleri”nin de baş konuşmacılarından birisi olan Abulwahid van Bommel, katılımcılara Türk düşüncesinin 7 kurucu aklını Hollandaca olarak anlattı.
Âşık Veysel Yılı
UNESCO’nun 2023 yılını “Âşık Veysel Yılı” ilan etmesiyle harekete geçen Türkevi Derneği, tıpkı geçmişte olduğu gibi, bu yıl da Hollandaca olarak Âşık Veysel kitabının hazırlanmasını Abdulwahid van Bommel’dan rica etti. Yayına hazır olan bu kitap, 2024 yılında, Türklerin Hollanda’ya göçünün 60. yılı çerçevesinde yayımlanacak. Bu iki çalışmayı, önceki yıllarda, periyodik olarak (Mohamed El Fers, Abdulwahid van Bommel) buluştuğumuz Hilversum’daki La Place restoranda oturup planladık. Ancak bu sefer, kadim dostumuz, kırk yıllık arkadaşımız El Fers, hastalığından dolayı buluşmaya katılamadı. Takdiri ilahi, onu bu yılın şubat ayının son günlerinde kaybettik. El Fers’le ilgili yazmak, ne yazık ki, onun ebedî âleme göç etmesinden sonra gerçekleşti.
Değerli dostlarım, öğrencilik yıllarımdan tanıdığım, kırk yılı aşkın bir süreyle birlikte çalışmaktan onur duyduğum; onlarca sosyal, kültürel ve bilimsel projeye birlikte imza attığım ve seyahat ettiğim Hollandalı dostum Abdulwahid van Bommel’u size kısaca anlatmaya çalıştım. Unuttuğum yerler, etkinlikler ve anılarım olmuştur mutlaka. Bizi bu hâlimizle kabul edeceğine inanıyorum. Dostumuz Abdulwahid van Bommel’a bereketli bir ömür diler, saygılar sunarımefendim.
8 Kasım 2024
Veyis Güngör
