İnsanlık, iki yılı aşan bir süreyle korona salgını, geçen yıl da Rusya’nın Ukrayna işgaliyle ortaya çıkan krizlere muhatap oldu. Krizlerin etkisi, başta ekonomi olmak üzere farklı alanlarda devam ediyor. Uzmanlar, 2023 yılında krizler doğrultusunda dünyayı etkileyecek küresel temalar hakkında öngörülerde bulunuyorlar.
Het PAROOL gazetesinden Bob van Huët, uluslararası ilişkiler alanında etkin olan Clingendael Enstitüsü uzmanlarının görüşlerini yayınlamış. Önemine binaen, bu görüşlerin bazılarını, siz değerli okuyucularımla paylaşmak istedim.

Türkiye seçimleri
Clingendael Enstitüsü’nden, AB ve göç uzmanı  Nienke van Heukelingen’e göre, 2023 yılının en önemli küresel gelişmelerinden birisi Türkiye seçimleri. Heukelingen, “2023’ün Haziran ayında yapılacak Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri, Türkiye için son 20 yılın en heyecanlı seçimleri olacak. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan belki ilk kez zorlanacak, zira Erdoğan’a destek veren orta sınıf, yüksek enflasyon ve ekonomik belirsizliğin yüküyle karşı karşıyalar. Muhalefet, her ne kadar ortak bir Cumhurbaşkanı adayı üzerinde anlaşmaya çalışsa da, İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, alternatif adaylar arasında.” diyor.

İklim ve enerji krizi
İklim değişikliği uzmanı Louise van Schaik’e göre, iklim değişikliği ile enerji krizi, 2023 yılında da en önemli küresel sorunlar arasında yer almaya devam edecek. Bunun iki sebebi var: Mevsimlerde görülen olağanüstü değişiklik ve iklim aktivistlerinin her geçen gün sayılarının artması ve talepleri.
Louise van Schaik, “Avrupa, enerji krizinin de yol açtığı emisyonlarla mücadele etmek için elinden gelenin en iyisini yapmak istiyor, ancak 2023'te sürdürülebilir enerjiye geçiş kolay olmayacak. Çünkü, işgücü kıtlığı, malzeme temini ile ilgili sorunlar, depolama için sınırlı alan ve yetersiz bir elektrik şebekesi gibi sorunlar var. Özellikle havacılık ve çelik fabrikalarında, elektriğe geçişte ortaya çıkacak yüksek maliyetler insanları korkutuyor.” diyor.

Dünya ekonomisinde güç blokları
Yeni yılda, özellikle küresel ekonomide, farklı güç blokları daha da netleşecek. Avrupa stratejileri uzmanı Rem Kortweg şunları söylüyor: “Çin, Amerika ve muhtemelen Avrupa bloğu, kendi bölgeleri dışında kalan hammaddelere, teknolojiye ve yatırımlara erişimde birbirleriyle daha çok rekabet edecekler. Çünkü korona salgınının hemen ardından başlayan Ukrayna’daki savaş küresel ekonomileri savunmasız hale getirdi. Amerikalılar bu çerçevede kendi şirketlerini güçlendirirken, şirketlerin Çin’de üretim ve yatırım yapmasını yasaklayacaklar.”

İran ve muhtemel dönüşümler
Orta Doğu ve etnik çatışmalar analisti Erwin van Veen, İran’daki protestoların kısa vadede büyük güç kaymalarına neden olmayacağını belirtiyor. Erwin van Veen, “Protestocular hem baskıdan dolayı hem kendi geçimlerini sağlamak için geri çekilecekler. Güvenlik güçleri karar vericilere sadık ve bağlılar. İslam Cumhuriyeti hâlâ nüfusun yaklaşık yüzde 10 ila 20'sinin desteğine sahip. Önümüzdeki süreçte, kitlesel ve ulusal gösteriler yerine, modern kadınların öncülük ettiği daha çok azınlık haklarının talep edildiği küçük ve sembolik protestolar olacak.” diyor.

Afrika ve uyuyan çatışmalar
Clingendael Enstitüsü Afrika Uzmanları’ndan Jos Meester, “2023 yılında Afrika’da uyuyan çatışmalar yeniden alevlenebilir” diyor ve ekliyor: “2023'te, bazı Afrika ülkeleri üzerindeki baskı daha da artabilir. Avrupa ve ABD ve Çin'in soğuyan ekonomileri, hammadde talebinin azalmasına neden olabilir. Bu da, ihracat fiyatlarının düşmesi demektir. Her iki gelişme, Afrika ülkelerinde tüketici ürünlerinin ithalatını daha pahalı hale getirirken, daha zayıf bir döviz kuruna neden olur. Yüksek gıda fiyatları, zor ödenen enerji ve pahalı ithalat karşısında düşen istihdam ve maaşlar, eşitsizlik ve toplumsal kargaşalığa yol açabilir. Özellikle Etiyopya, Somali, Çad veya Tunus’ta uyuyan çatışmalar yeniden başlayabilir. ”

Bu gelişmelerin yanı sıra, 2023 yılında Avrupa ekonomisini bekleyen zorluklar da var.
Avrupa Birliği’nin 7 yıllık bütçesi esnek değil. AB’nin bütçe dışındaki gelişmelere, krizlere veya Ukrayna’ya yardım için ek fon bulmasını gerektiriyor.
Diğer taraftan, 2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı işgaliyle başlayan ve geçen yıl Ukrayna saldırısıyla devam eden çatışmanın şimdilik durdurulması söz konusu değil.
Doğu Avrupa uzmanı Bob Deen’e göre, ufukta bir barış anlaşması ihtimali de çok az. Belki en fazla geçici bir ateşkes olabilir.

2023 yılında, yukarıdaki küresel temaları ve etrafında ortaya çıkacak yeni gelişmeleri konuşmaya, hissetmeye ve tecrübe etmeye devam edeceğiz.
Genel görüşe göre enflasyon, geçen ay çok az bir gerileme kaydedip, gaz ve akaryakıt fiyatlarında ucuzluk görülse de, gıda fiyatlarının artışı devam edecek.

Veyis Güngör
10 Ocak 2023