Merhaba!


Bu yazı ile bendeniz Eurovizyon  okuyucularına ilk kez “merhaba” demiş olacağım.


Bugün sizlerle akademik kariyerin en önemli aşamalarından biri olan “doktora”nın  nasıl bir süreç olduğunu ve bu süreçte yapılması gerekenleri aşama aşama paylaşacağım. Doktora sürecini teknik olarak olduğu kadar zihinsel-psikolojik ve sosyolojik yönleriyle de değerlendirmek kanaatimizce konuyu daha iyi anlamamıza vesile olacaktır. Değerlendirmelerimiz Türkiye özelinde olacaktır bununla birlikte bahis konusu olacak konuların bir kısmı evrenseldir.


Öncelikle belirtmeliyim ki akademik çalışma yapmayacak birilerinin doktora yapmasını(ki pratikte Türkiye’de oldukça yaygın…) çok anlamlı bulmuyorum… Burada kastedilen illa da  üniversitede görev almak değildir, değişik kamu-özel kurumlarda, STK’larda veya araştırma yapmayı gerektiren daha birçok kurumda da doktoralı çalışanlara ihtiyaç duyulabilir. Ancak doktorada edindiği bilgi ve tecrübeyi hiçbir şekilde kullanmayacak olanlar o sıraları ne için işgal ederler bilinmez… Unutulmamalıdır ki doktora sadece bir prestij-unvan değildir, prestiji olmakla birlikte doktora, kişinin belli bir alanda uzmanlaşarak, ilgili konuyu en iyi bilen, uzman kişilerden biri haline gelmesidir.


Peki doktora yapmaya karar veren kişi ne yapmalı? Öncelikle doktora’ya müracaat için ALES ve Yabancı Dil sınavlarını geçmek gerekiyor, doktoraya girişte bu iki temel sınav dışında Lisans ve Y. Lisans’ta alınan derslerin not ortalaması ve mülakat sınavından alınan not etkili oluyor, sözü edilen notların belli yüzdeleriyle oluşturulan not doktoraya girip girmeyeceğinizi belirliyor. Bu arada belli bir kontenjana göre öğrenci alındığından alınan notlar da bir sıralamaya tabii tutuluyor ve kontenjan sayısına göre en yüksek notu olanlar( örneğin kontenjan 20 kişi ise, en yüksek notu olan 20 kişi) doktora yapmaya hak kazanmış oluyorlar.


Doktora temel olarak 3 aşamadan oluşuyor, ders, yeterlilik sınavı ve tez . Ders aşamasında belli sayıda dersi almak zorunlu ve bu dersler için proje-ödev hazırlamak gerekiyor. Bu aşama kanaatimizce çok önemli çünkü aslında hazırlanan proje-ödev’ler içerik ve format olarak minik bir tez gibi, dolayısıyla tezde başarılı olabilmek için bu teze hazırlık diyebileceğimiz “ders aşaması”nı çok iyi değerlendirmek gerekiyor. Ayrıca alınan dersler, ödevler hazırlanırken başvurulan kaynaklar, yaptığınız okumalar bir anlamda asıl ilgi alanınızı belirleyip tez konunuzu seçmenize de yardımcı olabiliyor. Hatta bilinçli bir yaklaşımla yapılan ödevlerle(seçilen konu yapacağınız tezle ilgili olur ise) tezin bir kısmını, daha bu aşamada yazmak mümkün.


Bu arada çalışma disiplini ve psikolojisinden de kısaca bahsetmek isterim. Doktora yeryüzünde belki de insanı en iyi disipline eden araçlardan biri. Öyle ki ister istemez disiplinli olmak zorunda kalıyorsunuz.Yemek içmekten, uyku saatlerine, arkadaş sohbetlerine kadar her şeyi belli bir düzen içerisinde gerçekleştirmeniz gerekiyor. Çalışma ortamınız verimli çalışmanızı sağlayacak şekilde dizayn edilmeli. Uzun saatler çalışmanız gerekeceğinden ergonomik bir masa ve sandalyeye ihtiyacınız var. Diğer taraftan doktora yapan insan bir sanatçı gibi, öyle ki ilham gelmeden bu çalışmalar olmuyor, hele de tez aşamasında… Dolayısıyla ders çalışmaya oturduğunuzda  kafanızda sizi rahatsız edecek hiçbir düşünce olmamalı, mutlu, huzurlu bir şekilde yüksek bir motivasyon ve konsantrasyon ile çalışmak kesinlikle etkin çalışmanın 1. şartı. Çalışmak için önce çalışmayı istemek gerekiyor. Çalışma ortamı uygun ve  psikolojisi de iyi olan birinin artık çalışmak için önünde bir engel yok!


Tüm bu saydığımız çalışma disiplini ve psikolojisi diye özetleyebileceğimiz etmenler 2. Aşama olan “yeterlilik sınavı” için de geçerli…”Yeterlilik sınavı ” adı üstünde çalıştığınız alanda yeterli bilgiye sahip olduğunuza karar verilen bir sınav. Bu sınavı geçmek bir anlamda tez yazmak için “ruhsat” almak anlamına geliyor. “Yeterlilik sınavları genellikle “yazılı” ve “mülakat” şeklinde yapılıyor, her ikisinde de başarılı olmanız gerekiyor. Sorumlu olduğunuz konular için “her şey” desek abartmış olmayız, çalıştığınız alana dair uzaktan yakından alakalı her konuda soru gelebiliyor. Bu aşamada tavsiyemiz öncelikle temel kaynakları seçip planlı bir çalışma programı uygulamanızdır. Bu  süreçte sınava girecek kişilerin ortak yürüttüğü çalışmalar(grup çalışmaları) olumlu sonuçlar vermektedir. Konuları paylaşarak birbirine anlatma, birbirine soru sorma gibi değişik uygulamalar sınavın ruhuna uygun olup çok faydalı çalışmalar ve egzersizler olacaktır. “Yeterlilik Jürisi” belli olur olmaz jürideki hocalarla tek tek konuşmak ve onların tavsiyeleri doğrultusunda çalışmaları yönlendirmek faydalı olacaktır. Özellikle hocaların son dönemlerde ağırlıklı olarak hangi konularda çalıştıkları ve genel olarak alanla ilgili güncel konular (örneğin hukukla ilgili bir alanda çalışıyorsanız ve yakın bir tarihte anayasa değişikliği olmuşsa anayasa’daki değişiklikleri bilmelisiniz) mutlaka bilinmesi  gerekenlerdir.


Ve geldik son aşamaya. Yeterlilik sınavını da geçtiniz ve artık eserinizi ortaya koyma vakti. Tez konusunu seçmek, tez planını çıkarmak en az tezi yazmak kadar önemli, zor ve zaman alan çalışmalardır. Tez konusunu belirlemek için sıkı bir araştırma gerekiyor, öncelikle çalıştığınız alanda hangi konu en fazla ilginizi çekiyor onu tespit etmeniz lazım. Doktora tezi bir iddia’dır ve yeni bir fikirdir. Dolayısıyla iyi bir literatür çalışması sonucunda ampirik araştırma yapsanız da yapmasanız da ortaya bir görüş sunmanız gerekecektir, bu da çalışılan konuyu hakikaten çok iyi bilmeyi ve  yorumlamayı gerektirir..  Tez konusunun daha önce çalışılmamış bir konu olması veya çalışılmış bir konunun farklı bir yönünü dile getirmesi gerekmektedir, aksi takdirde yapılan tez çok espirili olmaz. Daha sonra kitaba dönüştürme ihtimali göz önüne alınarak titiz bir çalışma yapılmalıdır. Tez planını yapmadan önce bir kaynak taraması yapmak(internet, kütüphane, ilgili kurumlar vd.) ve bir miktar okuma yapmak gerekmektedir, tez konusu seçilirken de okumalar yapıldığı için artık tez planını çıkarma aşamasına gelinmiştir. Plan çıkarılır, ilgili kaynaklar listelenir ve artık tez yazmaya başlanır.İşte bundan sonrası uzun ve meşakkatli bir yolculuk…


Tüm bu yazılanlardan sonra sanırım doktora yapmaya başlamadan önce bir kez daha düşüneceksiniz…Diğer taraftan doktora tezini yazmakta olan biri olarak itiraf etmeliyim ki eğer bu işi layıkıyla yaparsanız manevi hazzı çok büyük, bir şeyler öğrenmek ve öğrendiklerinizden topluma, insanlığa faydalı yeni bir şey üretmek müthiş bir duygu!  Meşakkatlerine rağmen bu duyguyu tatmak isteyen herkese tavsiye olunur!