- - Siz neden zıpladınız kardeşim?
- - Sen de zıpladın ya abi!
- - Tamam da bu topa bizden bi kişi zıplasa yeterli. Ben zıpladım da siz beşiniz benden sonra niye zıpladınız onu anlayamadım?
- - ...
Bir kafa topuna aynı takımdan beş kişinin zıpladığı önemli bir pozisyondan sonra futbolcular arasındaki diyalogdur bu... Gol atma hevesi.
Geçen sene ticaret ataşesi anlatmıştı. Kanada’da bir bölgede İtalyan mermerciler varmış. Firmalar kendi aralarında anlaşmışlar, ürünlerin fiyatlarını hep aynı yapmışlar. Kaliteleri de iyi olunca fiyat kırmak zorunda kalmadan bol karlı iş yapıyorlarmış.
Yakın bölgede bizden biri sektördeki parayı görünce o da mermer işi yapmaya başlamış. Tabi etrafından görenlerde hemen başka şirketler açmışlar. Derken rekabet kızışmış, fiyat kıran kırana. O hale gelmiş ki adam rakibine gelen müşteriyi takip ediyor, dükkandan çıkar çıkmaz yakalıyor ve rakibin verdiği fiyattan daha aşağıya fiyat verip müşteriyi çalıyormuş.
Meşhur Prof John Nash’i bilirsiniz. Onun “Oyun Teorisi” en popüler olan çalışmasıdır. Teori, Profesör Nash’den sonra geliştirilmiş, bu teori üzerine bir çok alanda tezler yazılmıştır. Onlardan bir tanesini paylaşım aklımda kaldığınca.
- - Teoriye göre dünyada bir yılda tüketilecek petrol miktarı 1000 varil olsun. (Rakamları küçük tutuyorum, işin içinden kolay çıkmak için.)
- - Dünya Petrol Üreticiler Birliği OPEC’in de 10 üyesi olsun. Malum bu birlik karteldir. Kendi aralarında gayri resmi anlaşma yapıp bizim ne kadardan petrol tüketeceğimize karar verirler. Yani serbest piyasa felan hikayedir.
- - Bu birlik 2014 yılı için petrolün varilini 100 Dolardan satmaya karar versinler.
- - Sonuç olarak bu sene OPEC’in toplam kazanacağı para 1000 Varil X 100 Dolar = 100.000 Dolar.
- - OPEC’e üye 10 ülkeye eşit dağılsın bu miktar, üye başı 10.000 Dolar kazanç olacak olsun.
Buraya kadar herşey normal. 1 Ocak itibariyle fiyatlar uygulamaya geçer ve iş başlar.
Fakat bu üye ülkelerden birisi fiyatı bir miktar indirirse daha fazla müşteri alacağını düşünür. Hesabını yapıp fiyatı gizlice 90 dolara indirir. Piyasaya el altından, yani diğer üye ülkeler duymadan 90 dolardan petrol satmaya başlar. Kısa sürede diğer üyeler piyasada 90 dolardan petrol olduğunu ve müşteri kaybettiklerini farkederler. Onlarda fiyatı indirirler. Bir yıl içerisindeki toplam petrol talebinde büyük değişiklik de olmayacağı için toplam gelirleri 1000 Varil x90 Dolar = 90.000 Dolar olur. Yani aralarından birisinin hırsı hepsinin gelirini düşürmüştür.
Şimdi yazının başına dönelim.
Gol takım olarak atılır. Golü atma konusunda bencil olursak takımımız kaybeder, yani “biz” kaybederiz.
Oyun Teorisinden önce şöyle bir anlayış varmış kapitalist düzende. “Bir toplumda herkes kendi kazancını artırmaya çalışırsa, tüm toplumun kazancı artar” (Bireysel maksimizayson, toplumsal maksimizasyonu sağlar)
Oysa tam tersi olduğu anlaşılmış sonraları: Bireysel maksimizasyon, toplumsal minimizasyona sebep olur.
Ne olur zıplayınca bir dostumuz, hemen zıplamayalım. Başka bir pozisyonda, başka maçlarda bizde gol atarız.
Gol onun olsun ama kazanan “biz” olalım...
Selamlarımla...
www.facebook.com/londonistanbul
www.ahmetferruh.com
