Borçlanma müessesesinden vazgeçme, Prim aktarma yâda Hizmet Birleştirme mümkün müdür?
İngiltere’de yaşayan ve gerekli şartları yerine getiren olayımızın kahramanları daha önceki yazımızda da belirttiğimiz prim oranı üzerinden hesaplanan tutarı tebliğ den itibaren 3 ay içinde sosyal güvenlik kurumuna yatırmışlardır.
İngiltere’de yaşayan Atilla amca yâda Ayşe teyze Borçlanma Talebinde bulunduktan sonra acaba vazgeçip yatırdıkları tutarları geri alabilirler mi?
Borçlanma müessesesi Yurtdışında diğer ülkelerde yaşayan Türk vatandaşlarımıza olduğu gibi İngiltere’de yaşayan vatandaşlarımız için de isteğe bağlıdır ve her zaman vazgeçmek mümkündür.
Bu durumda Borçlanma bedeli olarak sosyal güvenlik kurumuna yatırılan paralar geri alınabilir. Lakin borçlanma talebi sonrasında eğer kişiye aylık bağlanmışsa bu artık yatırılan paraların iade edilemeyeceği anlamına gelir ki, iade isteyen vatandaşımız kendisine aylık bağlanmadan önce sosyal güvenlik kurumuna başvurarak yatırdığı borçlanma bedelinin kendisine iadesini talep etmelidir. Yatırılan bedeller iade edilirken herhangi bir faiz işlemine tabi tutulmadan ve Türk Lirası üzerinden iade edilir.
İngiltere de yaşayan Atilla amca yada Ayşe Teyze iade başvurusunu gerekli ödemeyi yapamayacağından istemiştir. Ancak bu vatandaşlarımızın İngiltere’de de çalışmaları bulunmaktadır, acaba bu çalışmalarını Türkiye’deki çalışmaları ile birleştiremez mi yada buradaki primlerini Türkiye’ye aktaramazlar mı?
Borçlanma ülkemizin iç hukuk sistemine ve özel kanunlara bağlı olarak yapılmaktadır. İngiltere de yaşayan vatandaşımız öncelikle Türk kanunlarına göre başvuru yapar daha sonrasında İngiltere ile ülkemiz arasındaki ikili sözleşmeye bakılır. İkili sözleşmenin önemi Prim aktarmasına imkân tanıyıp tanımaması veya hizmet birleştirmeyi olanaklı kılıp kılmaması hususunda önem arz etmektedir. Çünkü ülkelerin kendi aralarında yaptıkları sosyal güvenlik sözleşmeleri ile prim transferleri olanak hale gelebilmektedir. Burada önemli olan, İngiltere ile Türkiye arasında Prim Transferini olanaklı kılan bir sözleşmenin olup olmamasıdır. İngiltere ile ülkemiz arasında 09.09.1959 tarihli ve 01.06.1961 tarihinde yürürlüğe giren bir sosyal güvenlik sözleşmemiz mevcuttur ancak bu daha revize edilememiştir. Her ne kadar 1999 yılında revize etme konusunda birtakım görüşmeler başlamışsa bile henüz herhangi bir ilerleme sağlanamamıştır.
Eğer kişi İngiltere’de yaşamış ve orada çalışmış ve primlerini de İngiltere’ye ödemişse bu primlerin emeklilik hesabı yapılacağı zaman Türkiye’ye transfer olması mümkün değildir. Kişi en fazla Türkiye’de gerekli şartları da sağlaması halinde ‘’kısmi emekli’’ olabilir. Yâda gerekli şartları sağlıyorsa İngiltere’de ki en az 180 gün olmak koşuluyla çalışmalarını hizmet birleştirme yoluyla Türkiye’deki çalışmalarıyla birleştirebilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus hizmet birleştirme ile prim transferlerinin farklı kavramlar olduğudur. Hizmet Birleştirme de kısaca, yurtdışındaki çalışma hizmeti ile Türkiye’de borçlanılmak istenen hizmetin aynı zamana denk gelmesi gerekmektedir. Burada aslında kişiye ‘’Sözleşme aylığı’’ denilen bir aylık bağlanır yani ilk aşama da, gerek İngiltere’de gerek se de Türkiye de geçen hizmetler birleştirilerek ‘’kısmi aylık’’lar bağlanır daha sonra bu kısmi aylıklar birleştirilip ‘’Sözleşme Aylığı’’ adı verilen bir aylık bağlanmaktadır. Konumuza dönecek olursak kahramanlarımız Atilla amca/Ayşe teyze mzin bu tür primlerini İngiltere’den Türkiye’ye transfer ederek emekli olma şansları mevcut düzenlemede mümkün değildir. Sadece İngiltere’de eğer varsa en az 180 günlük çalışmalarına denk gelen hizmetlerini Türkiye’deki hizmetleriyle birleştirebilirler.
İngiltere emeklilik yazı dizimizin bir sonra ki serisinde ‘’Acaba Atilla amca yâda Ayşe teyze Türkiye’den emekli olduktan sonra İngiltere’ye dönüp bir işte çalışırlarsa bu çalışmalarının Türkiye’den aldıkları emekli aylıklarına etkisi ne olur?’’ sorusu ele alınacaktır.
