Psikolog Akın Gürsoy’un, kadına karşı şiddet konusunda hazırladığı 3 bölümden oluşan makalenin ilk bölümünü okurlarımızın beğenisine sunuyoruz... Şiddet, her çağda olduğu gibi, günümüzde de acı bir gerçek olan bu insanlık suçu; kesilmeyi bırakın, azalmıyor bile. Medya, bu konu üzerine yoğunlaşmaya çalışsa da, doğal olarak bazı kilit kavramlar ve detaylar bulunmamakta. Belki bir makale kendi başına bu seyri değiştiremez. Ama bir kişinin okuyup anlaması, yakınınızdaki birinin hayatını kurtarabilir.
***
Dünya çapında yapılan araştırmalara göre kadınların %41’i ‘ciddi istismar’, ve %18’i ise ilişkilerinde fiziksel şiddet yaşmakta. 2021’de Birleşik Krallıkta 1.5 milyon kadın fiziksel şiddete maaruz kalmıştır, bu 2020’ye nazaran %6’lik bir artıştır. Vatandaşın genel görüşü ‘şiddet vakalarında artış var’ yönündedir. Lakin, bu yanlıştır. Tarih boyunca, her zaman kadına karşı şiddet olmuştur, sadece günümüzde daha belirgin ve kamuoyuna daha çok, ve daha çabuk yansıyor. Ama bu istismarcı için caydırıcı bir unsur değil.
Maalesef, bu duruma hapsolmuş bi kadın, 30’uncu vakadan sonra ihbar teşebbüsünde bulunuyor. Bu genel bi istatistik olsada, durumun vehametini vurgulamakta. Elbette ‘Yakın İlişkilerde’ şiddet türlü türlü – fiziksel yada psikolojik – yöntemler ile tezahür eder. Ama ‘şiddet’ dediğimiz şey – yöntem farkı gözetmeksizin – bazı belirgin yapılardan oluşur, ve vakalar arası kilit benzerlikler taşır. ‘Yakın İlişki Şiddeti’ çok geniş bir ölçeğe sahiptir, sebepleri katmanlıdır, ve etkleri oldukça önemlidir. Buradaki en kilit nokta şudur; fiziksel şiddet sadece görünen kısmıdır, ve belirtilerden sadece bir tanesidir. Onun beraberinde diğer şiddet türleri de bulunur, ve şiddetin büyük bir çocuğunlu kapalı kapılar ardında gerçekleşir.
Şiddetin Amacı
Şiddet dediğimiz şey – kişiler, konu, konum, yada yöntem farketmeksizin – agresyon kullanıp, kontrol sahibi olarak kişiye nüfuz etmektir. Yani failin kendi iradesini empoze etmesidir. Bu perspektif ile neden şiddete başvurulduğunu anlamak daha da kolaylaşır. Herhangi bir davranış gibi, şiddet kavramı genel olarak ‘aletsel’ ve ‘ifadeli’ diye ikiye ayrılsada, birbirinden bağımsız kavramlar olduğu anlamına gelmez. Ve bir şiddet vakasında her iki tür bulunur.
Aletsel Şiddet
Aletsel şiddetin temeli hedef odaklıdır ve araç olarak kullanılır. ‘Hedefe ulaşma’ ve hedeflediği birşeyi ‘elde etmek’ ile alakalıdır. Örneğin; ‘mağdurun konuşmasını engelleme’, ‘çalmak’, ‘gasp’, vs.
İfadeli Şiddet
İfadeli şiddetin temeli duyguları ifade etmeye odaklıdır. Şiddet yanlısı kişinin kendi içindeki negatif duyguları şiddet kullanarak hafifletmektir. Örneğin; ‘kıskançlık’, ‘küçük düştüğünü düşünmesi’ ‘Hakaret’, vs.
Şiddet Türleri
Zorlayıcı Kontrol
Bu tür şiddet karşındakini kontrol edebilmek için; sindirmeye yönelik davranış biçimidir. Korku iklimi yaratarak mağdurun ‘davranış alanını’ sınırlama çabasıdır. Genelde aşikar biçimde yürütülen bu şiddet yöntemi, mağdurun ‘özgürlüğünü’ elinden alarak, onu ‘muhtaç’ duruma düşürmeye yöneliktir.
Örneğin; Mağduru sosyal alanından izole etmek, Mağduru madde bağımlısı yapmaya çalışmak, Mağduru çocukları ile tehdit etmek, Utandırmak yada rezil etmek ile tehdit etmek, Küçük düşürücü iftira, Kişilik suikastı, Gaslighting.
Duygusal İstismar
Zorlayıcı Kontrol yöntemine benzesede, davranışın temel amacından dolayı farklı bir kategoriye sahiptir. Kadını ‘kontrol’ etmekten ziyade, duygusal istismarın hedefi tamamen mağdurun ‘öz değeri’ azaltılıp, rencide edilmesi yönündedir.
Örneğin; Aşırı ve gereksiz eleştiri, Bir an sevecen olurken bir an haşin ve soğuk, Gaslighting, Hakaret ve küfür.
Fiziksel İstismar
Fiziksel istismar, hem duygusal hem de zorlayıcı kontrolü içinde barındıran bir şiddet yöntemidir. Genelde failin ‘benliğine hakaret’ saydığı davranışlar ile karşılaştığında başvurduğu ‘mücadele’ yöntemidir. Maalesef, fiziksel şiddetin olduğu ilişkilere müdahale edilmezse, cineyete kadar ilerleyebilir.
Örneğin; Dövmek, Silahlı yaralama.
Cinsel İstismar
Cinsel istismar geniş kapsamlı ve farklı dallara ayrılan bir istismar türüdür. Genel anlayışda ‘kontrol ve güç’ amaçlı olduğuna inanılır. Bu doğru olsada, konunun sadece bir kısmıdır, ve ‘cinsellik senaryo’ ve ‘cinsel sınır’ bozukluğu beraberindedir.
Örneğin; Cinsellik yada cinsel davranışlara zorlamak, Taciz ya da tecavüz, Mağduru rencide edecek yada küçük düşürecek cinsel davranışlara zorlamak, İntikam pornosu.
‘Cinsellik Senaryosu’ – Cinsellik barındıran konularda ‘nasıl davranması’ gerektiğini belirleyen zihinsel komut ve inançlar.
‘Cinsel Sınır’ – İki kişi arasındaki görünmeyen sınırları belirleyen bir kavramdır.
Gelecek bölümlerde şiddetin diğer boyutları farklı konu başlıkları ile yayınlanacaktır:
Kadına Karşı Şiddet II: İstismarcı’nın Psikolojik Profili
Kadına Karşı Şiddet III: Mağdur ve Çocuk Üzerindeki Etkisi
Psk. Akın Gürsoy
@akin.resmi
