Kentsel dönüşüm, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesi ile belediyeler eliyle yıllardır zaten yapılıyor. Bu yasa ile kapsamı genişletildi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na çok geniş yetki verildi. Yasa afet yasası olarak anlatılmış, algılanmış olsaydı durum bugünkünden farklı olur, keyfi değil zorunluluk olduğu içselleştirilmiş olurdu. Afet yasasında ikilem olamazdı ama kentsel dönüşümde rant olduğu düşüncesi herkesi bozdu.
16 Mayıs 2012'de afet riski yasası olarak çıkan kanun çok geçmeden hatta ilk günden kentsel dönüşüm olarak algılandı, konuşuldu ve yazıldı. Oysa ben afet yasası olarak kalmasını tercih ederdim. Bu 2 kavram birbirine çok benzer gibi görünen farklı 2 kavramdır. Ülkemizin yüzde 90'ı deprem ve diğer doğal afetlere karşı tehlike altında olunca tüm ülkenin yapılarının elden geçmesi, riskli bina ve riskli alanların belirlenmesi, yeni rezerv alanlarının oluşturulması ile konu kentsel dönüşüm olarak hayatımıza girdi.
||| Kentsel dönüşümde rant var mı?
Buna kim hayır diyebilir? Özellikle büyük şehirlerde olmaması mümkün değil. Kentsel dönüşüme karşı değilim aksine can ve mal güvenliğimiz adına kaçınılmaz bir gerçek. Ancak halk kentsel dönüşüme tepkili.
Vatandaş aslında depreme dayanıklı olmayan evinden kurtulmak istiyor ama endişeli...
Çünkü gücü olan, parası olan için kentsel dönüşümün rant olduğunu düşünüyor. "Gücü ve parası olan gelir bizi evimizden, mahallemizden eder." Evinin elinden gideceğini düşünenler de ellerindekine sımsıkı sarılıp ya pazarlıkta olmadık şeyler istiyor ya da dönüşüm istemiyorum diyerek tepkisini ortaya koyuyor. Haksız da sayılmazlar çünkü basın da bunu böyle yazıyor. Muhteşem konut projelerinden daireler, "1 evi olan 4 ev aldı" haberleri kafaları karıştırmaya devam ediyor. Madem durum bu ise, bizde en çoğunu, en iyisini kimden nasıl alırız düşüncesiyle sazan gibi oltacılara rastlıyor ve mağdur oluyor. Bu arada yasa çıktığından bu yana bu işten nasıl fayda sağlarız diyen fırsatçılar ortalıkta cirit atıyor. Israrla evinizi bize satın, biz yapalım yoksa eviniz elden gider diyerek vatandaşın endişe alevine üflüyorlar.
||| Sadece kentleri dönüştürmüyoruz, insanları da dönüştürüyoruz.
Kentsel dönüşümde konumuz sadece binalar değil, binalara hayat veren insanlar. Farkındayız ya da değiliz ama tepki biraz da buna. Kim dönüşmek ister ki!! Biri size direkt yüzünüze seni dönüştüreceğim dese hayır olmaz dersiniz... Yıllardır içinde yaşadığı alışık olduğu mahalle ve kültürden gitmek düşüncesi bile hasta ediyor olmalı insanı.
Bu dönüşüm süreci, kentsel dönüşüm bölgelerinde yaşayan insanların fiziksel, sosyal ve ekonomik geleceği üzerine ve buna bağlı olarak da kentin bütün geleneklerine etki ediyor. İşte tam da bu sebepten dolayı kentsel dönüşümde bütün planlama çalışmalarında, sosyologlar, ekonomistler, mühendisler, mimarlar, plancılar ve peyzaj mimarları gibi farklı disiplinlerin birlikte çalışması gerekiyor.
||| Yasa hazırlanırken bizde kimler görev aldı parmak kaldırsın…
Ülkemizde uygulanan kentsel dönüşüme iyi bir örnek vermeyi çok isterdim. Ama kötü manzaralar var aklımda. Mesela Sulukule'deki Romanların trajik öyküsü…
Sulukule diyorum, çünkü Romanların bu mahallede kendilerine özgü kültürleri vardı. Ekonomik olarak nasıl geçindiklerini biliyoruz. Onların ekonomisi, yaptıkları dans ve müzikle elde ettikleri gelirdi. Bu geliri ya mahallesine gelip talepte bulunanlara ya da hemen yanı başındaki eğlence mekanlarından elde ediyorlardı. Hiç alışmadıkları alakasız yerlere taşınmak zorunda kaldıkları gibi geçimlerini sağlayamayınca sudan çıkmış balığa döndüler.
Sulukule tam bir kültürel kayıp, aynı zamanda sosyo-ekonomik bir trajedi örneği oldu.
||| İtiraz hakkın yok
Eviniz riskli yapı olabilir, riskli alan içinde kalabilir ve yıkılması/yıktırılması gerekebilir. Sizin buna itiraz hakkınız olsa bile bu süreç evinizin yıkılmasına engel teşkil etmiyor. Yani yıktırılma işleminin devam ediyor olması da vatandaşın istemese de evinin yıkılmasına engel değil. Bu durum halk arasında endişe yarattığı gibi tepkisini malını koruyarak vermeye hazırlanıyor gibi. Hukukçular mülkiyet hakkı ihlalinden AİHM'de davaların açılacağını söylüyor. Buna da hazır olalım.
||| Peki ne olmalı?
Kentsel dönüşümdeki rant; vatandaş, müteahhit ve diğerleri açsından eşit ve adaletli yapılmalı. Tarihi ve kültürel miraslarımızın tamamı korunmalı. Mümkün olduğunca yerinde dönüşüm yapılmalı. En tabii hakkımız olan spor yapmak. Parklar lüks olmaktan çıkmalı. Mahalle aralarında sıkıştırılmış küçük parklar yerine Newyork'ta ki Central Park, Londra'daki Hyde Park gibi şehrin içinde herkesin faydalanabileceği, spor, eğlence, gezi, piknik ve dinlenme için daha büyük yeşil alanlar planlamaya dahil edilmeli.
Afet yasası ile içine girdiğimiz kentsel dönüşüm seferberliğinde olası bir depremde halkı nereye toplayacağız ve hangi alanlara çadır kentler yapacağız? Madem depreme hazırlık yapıyoruz, birinci derece önemli mesele çadır kentleri nereye yapacağımız olmalı. Yoksa bir daha yıkıp çadır kent kurmak için açık alanlar mı arayacağız?
En önemlisi kentsel dönüşüm değil, kentsel gelişim olarak yola devam etmeli. Vatandaş konuyu hala eksik biliyor ve hata yapmaya çok açık. Daha fazla bilgi, daha doğru bilgi oluşturulacak özel noktalardan herkese bilgi vermek için bakanlık vatandaşına ulaşmalı bilgiyi paylaşmalı.
Çok şey mi istiyorum?
||| Hati KOLÇAK Sorularınızı Cevaplıyor
||| SORU; Kentsel dönüşüm yasasında 2/3 çoğunluk nerelerde uygulanıyor
||| CEVAP; Kentsel dönüşümle alakalı afet yasasındaki üçte iki çoğunluk Türkiye'nin her bölgesi için geçerli. Yasaya göre riskli yapılar çoğunluk aranmaksızın yıkılırken, yeniden yapılması için kiminle hangi şartlarla anlaşılacağı orada oturan kat maliklerinin üçte iki çoğunluğunun katılımı ile gerçekleşir.
||| SORU; Yeni bir ev almak üzereyiz. Evin parasını toparladık. Kalanı için konut kredisi kullanacağız. Tüm paramızı kullandık ama tapu harçları için de para gerekiyor. Alacağımız ev 250 bin TL. Tapu masrafımız ne kadar tutar
||| CEVAP; Tapu alım-satım harç bedeli toplamı alacağınız evin değerinin yüzde 4'ü kadar tutar. (tapuda gösterilecek evin değeri). Bu oran bugüne kadar yüzde 3,30 iken 22 Eylül itibari ile yüzde 4 olarak artırılarak resmi gazetede yayınlandı ve yürürlüğe girdi. Bu rakam alıcı ve satıcının birlikte ödeyeceği tutardır. 250 bin üzerinden toplam 10 bin lira ödersiniz.
||| SORU; Kentsel dönüşüm başladı mı
||| CEVAP; Kentsel dönüşüm belediyelere verilen yetkiler ile zaten yapılıyor. Mayıs 2012'de çıkan afet yasası ile ilgili yıkım ve çalışmaları henüz başlamadı. Bakanlık 5 Ekim'de bazı kamu binalarını yıkarak yıkım sürecini başlatacak.
||| SORU; Bizim binamız yeni bina. Kentsel dönüşümle alakalı sizinki de yıkılır diyorlar. Böyle bir şey olur mu
||| CEVAP; Evet olabilir. Binanız yeni bile olsa riskli alan içinde bulunuyorsa uygulama bütünlüğü açısından yıkılacaktır.
||| SORU; Toki erken ödeme kampanyası ne zaman
||| CEVAP; Toki projeleri ve kampanyaları ile ilgili bilgilere www.toki.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
||| SORU; 23 yıldır sanayi bölgesinde inşa edilen, kat tapusu olmayan, var olan arsa tapusunda alımı ve yapımı ortak olmasına rağmen sadece amcamın adı bulunan, beş katlı binada oturuyorum. Bina eski olduğu için kat mülkiyeti alınamıyor. Ancak beş kat içinde ayrı ayrı vergi veriliyor. Oturduğum semt kentsel dönüşüm projesi kapsamı içinde. Ben bu durumda oturduğum daire karşılığında daire alabilecek miyim? Yoksa sadece amcam mı bir daire alacak? Hak sahibi olmam için arsa tapusunda benim hisse sahibi olduğuma dair değişiklik mi yapılması gerekiyor Konu hakkında yardımcı olursanız çok sevinirim.
||| CEVAP; Bina kimin adına gözüküyorsa hak sahibi o kişi sayılır. Burada amcanız hak sahibi görünüyor. Ancak amcanızla aranızda anlaşarak tapu paylaşımını işlemler başlamadan yaparsanız sizin adınıza da yeni süreç başlamış olur.
||| SORU; 2B olan arsamızın başvurusunu henüz yapamadık. Maddi sıkıntılarımız var ve rakam bize göre çok yüksek. Bir yolu yok mu
||| CEVAP; Maalesef belirlenen rayiç bedele itiraz hakkı yok. Başvuruyu yapmazsanız hak sahipliğinizi kaybedersiniz. Vakıfbank 2B için kredi vermeye başlamış isterseniz araştırın.
||| SORU; Müteahhitler her gün gelip binanızı bize verin, biz yapalım diyorlar. Burası aile apartmanı ve biz artık bunlardan bıktık. Binamızı kendimiz yapabilir miyiz
||| CEVAP; Tabii ki binanızı kendiniz yaparsınız. Binasını kendi yapanlara devlet düşük faizli kredi de verecek.
||| SORU; Evi daha yeni konut kredisi kullanarak almıştım şimdi de yıkılacak diyorlar. Banka kredisini ödemeye devam edecek miyim
||| CEVAP; Yıkılan ev üzerinde ipotek aynı şekilde kalır ve siz kredinizi ödemeye devam edersiniz.
||| SORU; 2B arsam var. Müracaatı nereye yapacağım
||| CEVAP; Başvurunuzu illerde Defterdarlıklara ilçelerde malmüdürlüklerine yapabilirsiniz. Başvuru için dilekçe ve 2 bin lira sonradan bedelden düşmek üzere ödeme de yapacaksınız.