İngiltere’de yaşayan vatandaşlarımızın daha önceki yazı dizimiz de belirttiğimiz şartları sağladıktan sonra Türkiye’den emekli olabilmeleri için yatırmaları gereken prim oranları ve hesaplanması, ilk işe giriş tarihinin belirlenmesi nasıl olacaktır?
Konumuzun kahramanları Atilla amca ve Ayşe teyzemiz tüm şartları sağlamalarına rağmen ne kadar tutar prim ödeyeceklerini merak etmektedirler. Çünkü bu konuda herkesten farklı sesler çıkmakta ve gereksiz bir bilgi kirliliği kafaları karıştırmaktadır.
Ancak gerekli hesaplamaya geçmeden önce İngiltere’de yaşayan vatandaşlarımız için son derece önemli bir konuyu açıklamakta fayda vardır. İngiltere’de yaşayan vatandaşlarımızın acaba işe ilk giriş tarihi nasıl belirlenecektir?
11.09.2014 tarih ve 29116 sayılı Resmi Gazete ‘de yayımlanan 6559 sayılı ‘’İş Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanunun’’ 29.maddesi ile 3201 sayılı Yasa’nın 5.maddesinde yapılan ilave ile bu konu açıklığa kavuşturulmuştur.
Bu konu da Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi yapan ülkeler de farklı uygulamalar mevcuttur. Bazı ülkeler için sigortalı işe giriş tarihi olarak o ülke deki ilk işe giriş tarihi kabul edilirken diğer bazı ülkeler için ise Türkiye’deki işe giriş tarihi ilk işe giriş tarihi olarak göz önüne alınmaktadır. Uygulamanın farklı olmasının özünde Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamış ülkeler arasında yapılan anlaşmanın içeriği ile ilgilidir. Yani yapılan sözleşme ‘de eğer ilk işe giriş tarihi bulunulan ülke deki işe giriş tarihi olarak kabul edileceği hususunda bir ibare varsa ilk işe giriş tarih o kabul edilir.
Bahse konu bu sözleşmelerin tümünde maalesef böyle bir ibare yoktur, sadece bazı ülkeler ile yapılan sözleşmelerde bu mevcuttur. Örneğin Almanya ile yapılan sözleşme de işe ilk giriş tarihi Almanya’daki tarih kabul edilebilirken, Yazımızın konusunu oluşturan İngiltere ile yapılan sözleşme de böyle bir hak tanınmadığı için vatandaşlarımızın işe ilk giriş tarihi olarak Türkiye’deki tarih temel alınmaktadır.
Atilla amca/Ayşe teyze Türkiye’de borçlanma talebinde bulunarak emekli olmak isterler. Türkiye’de ilk işe giriş tarihinin 2005 olduğunu farz edelim. Ancak Atilla amca/Ayşe teyzemi zin İngiltere’de 1990 yılında bir şirkette işçi olarak çalışmaları vardır. Bu durumda acaba ilk işe giriş tarihi ne olacak? Ülkemiz ile İngiltere arasında yapılan sosyal güvenlik sözleşmesinde işe giriş tarihi olarak yurtdışında ki ilk işe giriş tarihinin ilk işe giriş tarihi olarak emeklilik hesabında göz önüne alınacağına dair bir madde olmadığından maalesef borçlanma esnasında Türkiye’deki ilk işe giriş tarihi yani 2005 yılı temel alınarak hesaplama yapılacaktır. Ancak Atilla amca/Ayşe teyzemiz eğer Türk vatandaşlığının yanında İngiltere değil de Alman vatandaşı olsalardı işe ilk giriş tarihi olarak 1990 yılı göz önüne alınacaktı.
Türkiye’den emekli olmak isteyen ve yukarıda değindiğimiz genel şartları sağlayan konumuzun kahramanları olan İngiltere de yaşayan ve Türk vatandaşlığı da devam eden Atilla amca/Ayşe teyzemizin;5510 sayılı yasanın 82.maddesine göre hesaplanacak tutarın % 32 sini(%20 GSS,%12 UVSK)borçlanması ve kendisine tebliğ ’ten itibaren 3 ay içinde yatırması, Burada vatandaşımız en alt oran ile en üst orandan yada arada bir orandan prim yatırma da serbesttir. Prim miktarı emeklilikte alınacak emeklilik maaşına etki etmektedir.
Bu konuya bir örnek vermek gerekirse;
Şu anda emekli olmak için gerekli koşulları sağladığını düşünen ve İngiltere’de yaşayan, Türk vatandaşlığı devam eden Atilla amca yâda Ayşe teyze Türkiye den 1800 gün prim borçlanarak emekli olmak istediğinde; Türkiye’de Brüt asgari ücret 01.01.2016-30.06.2016 tarihleri arasında şu anda günlük brüt asgari ücret 54,9 TL bulunmaktadır. Bu tutardan kaç gün borçlanılacaksa o sürenin çarpımı sonucu ortaya çıkan rakamın % 32 si oranında prim yatırıldığı zaman emeklilik hakkı elde edilebilmektedir.
Ancak Atilla amca/Ayşe teyze kendisine tebliğ edilen borç miktarını biraz fazla bulup ödeyeceğini düşünememektedir ve bu tutarın sadece 5 yıla denk(1800 gün) kalan kısmını ödeyebilmiştir. Bu durumda Atilla amcanın yatırdığı tutar geçersiz sayılmamakta, Atilla amca sadece 1800 gün borçlanmış olmaktadır. Vatandaşımızın daha sonra tekrardan borçlanma talebinde bulunarak geriye kalan ve yeniden hesaplanacak tutarı ödeyerek tamamlaması mümkündür.
İngiltere emeklilik yazı dizimizin bir sonra ki serisinde Atilla amca yâda Ayşe teyze Borçlanma başvurusunda ’‘Borçlanma müessesinden vazgeçebilir mi, İngiltere’deki primleri yâda Hizmetlerini Türkiye’ye aktarabilir mi?’’ sorusu ele alınacaktır.