Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi, bugün Kahire’deki görüşmelerinin ardından ortak bir basın toplantısı düzenledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyimizi, cumhurbaşkanları seviyesine taşıdık. Değerli kardeşimi, konsey toplantımızı gerçekleştirmek üzere ilk fırsatta Ankara’ya beklediğimi söyledim” dedi.
Erdoğan, ziyaretinin iki ülke ilişkilerinde yeni bir sayfa açacağını da ekledi.
BBC İzleme Servisi’nin aktardığına göre Sisi ise bu davete yanıt olarak Nisan ayında Türkiye’ye gideceğini belirtti.
İki ülke arasındaki tarihi ekonomik ve ticari ilişkilere değinen Sisi, önümüzdeki yıllarda karşılıklı ticareti 15 milyar dolara çıkarmak istediklerini söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da ticari ilişkilerin öneminden bahsederken karşılıklı yatırımların 3 milyar dolara ulaştığını ve bunu artırma niyetinde olduklarını belirtti:
“Savunma sanayi, çok ciddi potansiyele sahip olduğumuz bir diğer alandır. Mısır savunma sektörüne önemli yatırımlar yapıyor. Mısır ile güç birliğine giderek ortak projeler geliştireceğimize inanıyorum.
“LNG, nükleer ve yenilenebilir enerji alanında işbirliğimizi geliştirme imkanlarına da değerlendiriyoruz. Turizm, eğitim ve kültür alanlarında mevcut bağları daha da kuvvetlendirmek adına gayret sarf edeceğiz. Kahire’deki Yunus Emre Enstitüsü, dünyada Türkçe kurslarına en fazla ilgi gösterilen şube konumundadır.”
İki lider de Gazze’de ateşkes için çaba göstermeye devam edeceklerini vurguladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Gazze'de akan kanın durması için Mısırlı kardeşlerimizle işbirliği ve dayanışma halinde olmaya devam edeceğiz” dedi.
Libya’daki son duruma da değinen Sisi, “Libya’da cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin yapılması ve askerlik kurumunun birliğinin sağlanmasına yardımcı olacak şekilde Türkiye ile Mısır arasındaki istişarenin güçlendirilmesinin gerekliğini teyit ettik” diye konuştu.
Erdoğan da Libya’nın yanı sıra Sudan ve Somali’nin de toprak bütünlüğünü önemsediklerini belirtti.
BBC İzleme Servisi, Mısır medyasında ziyarete dair sınırlı haber çıktığını aktarıyor ve ağırlıklı olarak olası ekonomik anlaşmalara yoğunlaşıldığını bildiriyor.
Arapça yayın yapan medyada, Türkiye'nin Mısır'a drone satabileceğine ilişkin haberler de yer aldı.
MISIR ZİYARETİ NEDEN TARİHİ OLARAK TANIMLANIYOR?
Erdoğan’ın yaklaşık 10 yıl boyunca çok ağır ifadelerle eleştirdiği, “diktatör” ve “katil” gibi ifadelerle kamuoyu önünde suçladığı Sisi’nin daveti üzerine Mısır’a gitmesi sadece Türkiye-Mısır bağları açısından değil bölgesel açıdan da tarihi bir gelişme olarak görülüyor.
Bu ziyaretin bölgenin iki büyük ve önemli ülkesi arasında yaşanan soğukluğun kesin ve resmi olarak sona ermesi ve yeni bir dönemin başlaması açısından önem ve anlam taşıdığı her iki başkentte de yapılan değerlendirmeler arasında.
Ziyaretin başta İsrail, Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan, Libya, Sudan ve diğer Arap dünyasından da yakından izleneceği öngörülüyor.
İki lider arasındaki soğukluk, dönemin Savunma Bakanı Sisi’nin Temmuz 2013’te Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’ye karşı askeri darbe düzenlemesi ile başladı.
Türkiye, Müslüman Kardeşler hareketine mensup Mursi’nin 2012’de yapılan seçimlerden zaferle çıkmasından büyük memnuniyet duymuş, ideolojik yakınlık içinde olduğu Mursi yönetimiyle ilişkileri güçlendirmek için önemli adımlar atmıştı.
TÜRKİYE-MISIR İLİŞKİLERİ BU NOKTAYA NASIL GELDİ?
2019-2020 yılları arasında Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği ile Doğu Akdeniz’deki deniz yetki sınırları ve enerji zenginliklerinin paylaşımı konusunda ciddi gerilimler yaşayan Türkiye, 2021’den itibaren hem Batı hem de Orta Doğu ülkeleriyle ilişkileri normalleştirme süreci başlatmıştı.
İsrail ve Mısır’la özellikle Doğu Akdeniz’deki enerji kaynaklarının paylaşımı açısından ilişkilerin düzenlenmesi gereğini gören Türkiye, her iki ülkeyle de önce istihbarat servisleri aracılığıyla daha sonra da Dışişleri Bakanlığı’nın devreye girmesiyle diyalog süreci başlatmıştı.
Türkiye ve Mısır arasında dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde 2021’de yapılan iki toplantı özellikle Kahire tarafının Türkiye’nin Libya politikasına olan eleştirileri nedeniyle istenilen sonucu vermedi.
Türkiye ve Mısır arasında asıl normalleşme süreci, Erdoğan ve Sisi’nin Dünya Kupası açılış maçı ile 2022’de bulundukları Doha’da Katar’ın arabuluculuğuyla görüşmeleri ve el sıkışmaları ile ivmelendi.
BÜYÜKELÇİLER 10 SENE SONRA 2023’TE ATANDI
Türkiye’de 6 Şubat’ta yaşanan depremler de iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesi için zemin hazırladı.
Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şükri, deprem bölgesini ziyaret için Türkiye’ye geldi ve yapılacak yardımlar konusunda dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile eşgüdüm sağladı.
Çavuşoğlu da birkaç ay sonra Kahire’yi ziyaret etti ve ilişkilerin yeniden tesisi için önemli gelişmeler elde edildi.
Türkiye ve Mısır, Temmuz 2023’te karşılıklı olarak büyükelçi atama kararı aldıklarını duyurdular.
Yeni hükümetin Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da Ekim 2023’te Mısır’a gitti ve ilişkilerin geleceği açısından büyük önemi olan Erdoğan-Sisi görüşmesinin zemini oluşturuldu.
İki cumhurbaşkanı, 2023 senesinde uluslararası toplantılar marjında iki kez yüz yüze görüşme fırsatı buldular ve diyaloğu sıkılaştırdılar.
ERDOĞAN-SİSİ GÖRÜŞMESİNİN ANA GÜNDEM MADDELERİ NELERDİ?
İki liderin görüşmesinde iki ana temanın yer aldı: Başta Gazze’deki durum olmak üzere bölgesel gelişmeler ve ikili ilişkilerin yeniden canlandırılması.
Erdoğan-Sisi görüşmesinde İsrail’in Hamas’a karşı sürdürdüğü operasyonun ve bunun yarattığı güvenlik sorunu ve insani sorunların ağırlıklı şekilde ele alınacağı biliniyor.
Sorunun çözümü için aynı pozisyonda olmalarına karşın Mısır’ın İsrail ile hassas bir denge içinde ilişkileri yürütüyor olması, başta Refah kapısı olmak üzere güvenlik açısından kaygılarının olması hem söylem hem uygulama açısından Türkiye’den daha farklı politika izlemesine neden oluyor.
Ziyaretin İsrail’in Refah kentine saldırı başlattığı bir döneme denk gelmesinin Mısır açısından hassasiyetin daha da artmasına neden olfu.
LİBYA DA GÜNDEMDE
Diğer bölgesel gelişmeler kapsamında Libya ve Doğu Akdeniz liderlerin öncelikli gündeminde yer aldı.
Türkiye ve Mısır’ın son dönemde Libya konusundaki diyaloğu artırmış olmaları, Ankara’nın Libya’nın güneyinde kontrolü elinde tutan Bingazi yönetimiyle de temas kurmuş olması ve yakında bu kentteki başkonsolosluğun açılacak olması önemli gelişmeler olarak görülüyor.
Erdoğan-Sisi görüşmesi, Türkiye-Mısır ilişkilerinin geleceğinin ve hangi alanlarda derinleştirileceğinin belirlenmesi açısından önem taşıyor.
TARAFLARIN ZİYARETTEN BEKLENTİLERİ NELER?
Cumhurbaşkanı Erdoğan açısından Mısır ziyareti, bölgede yaşanan gerilim de dikkate alındığında Türkiye ve kendisinin bölgesel rolünü göstermesi açısından önemli görülüyor.
Kahire’yi Arap dünyasının stratejik ve ideolojik başkentleri arasında gören Erdoğan, özellikle Arap Baharı’nın ilk yıllarında önemli ve tartışma yaratacak mesajlarını bu kentten vermeyi tercih etmişti.
O dönem başbakan olan Erdoğan, 2011’de Kahire ziyareti sırasında yaptığı açıklamalarda, İslam ülkelerinin laiklikten korkmamaları gerektiğini, laikliğin din düşmanlığı anlamına gelmediğini kaydetmişti.
Erdoğan, demokratik talepler için sokağa inen halka zor kullanılmaması ve insan hakları ve temel hakların korunması çağrısını da Kahire’den yapmıştı.
Erdoğan’ın bu Kahire ziyareti ise tamamen farklı koşullar ve gündemde gerçekleşiyor.
KAHİRE, İKİLİ İLİŞKİLERİ ÖN PLANA ÇIKARMAKTAN YANA
Mısır tarafı ise Erdoğan’ın ziyaretinin ilk ve ana gündem maddesinin ikili ilişkiler olması gerektiği düşüncesinde.
Ziyarette ekonomi, ticaret ve yatırım alanlarına odaklanmak niyetindeki Mısır tarafı, Türkiye’nin savunma sanayi ürünlerine de ilgi gösteriyor.
Dışişleri Bakanı Fidan, son demeçlerinden birinde, insansız hava araçları konusunda Mısır’ın ilgisi olduğunu kaydetmiş ve Türkiye’nin bu satışa sıcak baktığı mesajını vermişti.
Mısır, Türkiye’nin Afrika’daki en büyük ticaret ortağı. Bu ziyaret sırasında ticaret hacminin 15 milyar dolara çıkarılması hedefi de gündeme geldi.
Taraflar ekonomik ilişkileri daha da ilerletmek için mevcut anlaşmaların yenilenmesi ya da yenilerin yapılması konusunu da ele aldı.
Türkiye açısından bu ziyarette ele alınacak önemli konu başlıkları arasında Doğu Akdeniz geliyor.
Türkiye, Mısır ile normalleşmenin ilk günlerinden itibaren bu konudaki beklentisini dile getirmiş, tarafların yapacakları müzakereler ışığında deniz yetki anlaşması imzalanabileceğini kaydetmişti. Mısır ise bu konuda acele bir adım atmaktan yana değildi.
(BBC Türkçe)