Britanya İmparatorluğu’na denizcilik eğitimine gönderilen bahriyeli öğrenciler Portsmouth liman şehrinde 1851 yılında Mirat-ı Zafer ve Çerağ-ı Bahri isimli gemiler ile gelirler ve kolera salgınına yakalanırlar, 26 asker burada şehit olur. 26 askerin 16’si Mehmet diğerleri Ahmet, Halil, Hasan, Kadri, Kamil, Levent, Murat, Osman, ve Süleyman'dır. Gosport bölgesi Clayhall Bahriye Mezarlığı'nda denize karşıdırlar. Mezarlık, bakımlı, temiz, ıssız ve esintili denize karşıdır.
Mezar taşında ise 'Küllü nefin zaikatulmevt- her nefis ve ölüm....'
Bürokratik ilişkilerin artması, modern ordu kurma gerekliliği gibi toplumsal ilerlemeler 1800’lü yıllarla başlayan gelişmelerdir. Yurt dışına öğrenci gönderme ve eğitim sonrası ülkeye hizmet etmek bu dönemde başlar. Hemen akla Londra, Paris ve Viyana gelir. Almanya şehrileri daha sonraki süreçte Alman yakınlaşması ve Almanya’nın güçlenmesiyle cereyan eder.
İngiltere’ye mühendislik ve askeri eğitim amaçlı gidişler 1830’lu yıllarda başlar. Mekteb-i Harbiye, Mühendishane-i Berri-i Hümayun, Mühendishane-i Bahr-i Hümayun eğitim faaliyetlerine yoğun olarak devam eder ancak yurt dışına da bu okullardan bazı subaylar gönderilir ki bunlar teknik ilerlemelerin takibinde önemli kabul edilir.
İngiliz deniz gücü için kıymetli bir yer olan Portsmouth ayrıca Abdülaziz Han için de önemlidir. 1867 yılında Avrupa seferi esnasında Abdülaziz Han ev sahibi Kraliçe Viktoria ile donanma gösterilerine katılır ve bu esnada suya indirilen bir savaş gemisine Abdülaziz Han’ın onuruna için ‘The Sultan’ adı verilir. Bu ad hala Kraliyet Donanma Okulu’nun adıdır, üniformalarda ve şapkalarda bu ad vardır. Ayrıca bu isimle kebapçılar da etrafta nefis lezzetler sunar.
İşte bu Türk şehitliği İngiltere’ye teknik eğitim amaçlı giden genç bahriyeli subaylara ait olan küçük mezarlıktır ve büyük bir şehitlik külliyatının içinde yer alır. 1985 yılında Türkiye tarafından sahiplenilir, restore edilir ve mezar taşları yenilenir. Maneviyatı güçlendirici bir ziyaret olur kanaatimce.
Şehitliğin yanında İngiliz deniz tarihine ilgi duyanlar için ideal bir yerdir Portsmouth. Fort Nelson Kalesi´nde sergilenen Kraliyet Silah koleksiyonunda 234 parça Türk-Osmanlı eseri mevcuttur. İstanbul Askeri Müze’de veya Beşiktaş Deniz Müzesi’nde görülemeyecek kıymette eserler vardır dersem biraz ayıp olabilir. Çeşitli Osmanlı silahlarından ünlü ‘Türk Kafası’ denilen süslemeli tüfeklere, Türk miğferlerinden, zırh gömleklerine, at alınlıklarından, üzengilere kadar pek çok obje sergilenir ve geldikleri yer olarak da Türkiye’nin ilk müzesi kabul edilen Aya İrini’den. Ne de olsa silah ambarı…birkaç tane verilmiş ama sergilenen objelerin künyelerinin çoğu satın alınmış olduklarını söyler.
En kıymetli veye ilginç obje Akkoyunlu miğferi ile II. Mehmet için döktürülen ve Çanakkale Boğazı muhafazasında kullanılan toptur. Ciddi de bir yanlış anlaşılmaya sebebiyet veren bu top mutlaka görülmelidir. Ayrıca bir eşi de Greenwich kasabası sahilindedir ki Aziz Han’ın Londra seferi sırasında gelen hediye külliyatındandır denir.
İngiltere'nin denizciliğinin kıymetli merkezi ve ülkenin nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu şehri Türkiye’de daha çok dil okullarıyla bilinir. Bu arada şehir armasında ve futbol takımındaki ay ve sekizgen yıldız, üniversite armasındaki ay biz Türkleri coşturan bir husus haliyle. Türkiye’nin yanında ay yıldızı bayrağında kullanan Tunus, Azerbaycan, Pakistan gibi birkaç ülke daha vardır. Ayrıca İslam’ın sembolu olarak bilinseler de geçmişleri tanrıça Artemis’e kadar gider. İngiltere ile ilgili olan kısmı ise Haçlı Seferleri’ne katılan ve Kıbrıs adasını alan İngiliz Kralı Aslan Yürekli Richard’a kadar gider.
Tarihi hiçbir kanıt olmamakla beraber 'Sultan Abdülhamit Han’ın İngilizlerin Osmanlı topraklarında futbol takımı kurarak hafiyelik çabalarına misillemedir' denilir. 'Derhal bir ayak topu takımı kurula ve adı 'Gök Ordu' kona...masraflar da Hazine-i Hassa’dan...