LONDRA - Avusturalya mahkemesi, önceki başbakanın görevden alınmasına yol açan süreçte Kraliçe Elizabeth ile ülkedeki temsilcisi arasındaki yazışmaların kamuya açılabileceğine hükmetti.
Tarihçi Profesör Jenny Hocking mektuplara erişebilmek için on yıl mücadele verdi. Hocking’in Avustralya Ulusal Arşivleri’yle (NAA) yasal mücadelesi milyonlarca dolara mal oldu.
Prof. Hocking, mahkeme kararının, “Sözde Kraliyet adına veto hakkını kullanma yoluyla Kraliçe adına bizden uzak tutulan Avustralya arşiv materyalleri üzerindeki onlarca yıllık Britanya kontrolünün kalıntısının” sona erdirdiğini söyledi.
211 mektubun tutulduğu gizli bölüm NAA’da mühürlenmişti ve Federal Mahkeme daha önce NAA’nın mektupların “özel ve kişisel” olduğu iddiasını kabul etmişti. Sydney Morning Herald, mektupların en azından Aralık 2027’e kadar gizli kalmasının istendiğini ve Kraliçe’nin onların yayımlanmasına ilişkin nihai vetoyu elinde bulundurduğunu bildirdi.
Mektuplar, Avustralya Genel Valisi John Kerr’in İşçi Partili Başbakan Gough Whitlam’ı 1975’te görevden almasından öncesine uzanıyor. Whitlam’ın yerine muhalefet lideri Malcolm Fraser geçmişti. Bu karar, Avustralya’nın siyasi tarihindeki en tartışmalı anlardan biriydi.
Whitlam, görevine son verildikten sonra Canberra’da parlamento binasının merdivenlerinde şu meşhur sözünü söylemişti:
‘Tanrı Kraliçe’yi korusun’ diyebiliriz, çünkü hiçbir şey genel valiyi kurtaramaz.’
Sir John daha sonra genel vali olarak 5 yıllık görev süresini kısa tuttu ve Aralık 1977’de istifa etti. Nihayetinde Londra’ya taşındı.
Yüksek Mahkeme cuma günü mektupların kişisel değil İngiliz Milletler Topluluğu’nun kayıtları olduğuna hükmetti. Bu da NAA’yı Prof. Hocking’in mektuplara erişim talebini yeniden gözden geçirmek zorunda bırakıyor.
NAA’nın ayrıca tarihçinin Yüksek Mahkeme duruşmaları ve geçen şubatta reddedilen temyiz dahil tüm mahkeme masraflarını da ödemesine hükmedildi.
NAA Genel Müdürü David Fricker, cuma günü açıklamasında şunları belirtti: “üksek Mahkeme’nin kararını kabul ediyoruz ve şimdi bu tarihi açıdan son derece önemli kayıtları 1983 Arşiv Yasası hükümleri gereğince yayımlamak için incelemeye başlayacağız. Ulusal Arşivler kamuyu aydınlatma yanlısı bir kuruluş.
Saklanmasına ilişkin özel ve mecburi bir gereksinim olmadıkça İngiliz Milletler Topluluğu kaydının kamuya erişilir kılınması temelinde çalışıyoruz. Bunu Avustralya halkı için yapmak amacıyla çok çalışıyoruz.”
Guardian’a konuşan Prof. Hocking, NAA’nın on yılı aşkın süredir bu an için hazırlandığını, “mektupların hazır olacağını ve gelecek hafta itibarıyla kendisini bekleyeceklerini umduğunu” söyledi.
Avustralya’da Gölge Adalet Bakanı Mark Dreyfus ve Gölge Bakan Yardımcısı Matt Thistlethwaite, NAA’nın belgeleri derhal yayımlaması çağrısında bulundu.
Dreyfus ve Thistlethwaite, yaptıkları açıklamada şu ifadelere yer verdi: “Avustralya halkının ülke tarihindeki en büyük siyasi ve anayasal krizin tüm geçmişini bilmeye hakkı var. Kraliçe ile onun özel sekreteri ve dönemin genel valisi arasındaki sözüm ona ‘saray mektuplarının’ 211’inin hepsinin hemen Avustralya halkına erişir kılınması gerekiyor.”
