Gurbette ölüm

Büyük şairimiz Necip Fazıl; "Öleceğiz ne çare!" diyor; evet ölüm hayatın parçası, ondan kaçış yok, Allah imandan, Kur'an'dan ayırmasın. Fakat gurbet diyarında ölmenin garipliğini herhalde bugüne kadar hiçbir kalem yeterince anlatamamıştır. Yıllarca önce hayata tutunmasında biricik yardımcısı olan eşini kaybetmesi mutlaka o duygulu insanı çok yalnızlaştırmıştı.

Köyünde ve Akmescit'te ilk ve ortaöğrenimini tamamlayan Cengiz Dağcı öğretmen olmak sevdasıyla Kırım Pedagoji Enstitüsü'ne girdi. Ancak II. Dünya Savaşı patlak verince, tahsilini bitirmeden askere alındı. Odesa'da subaylık eğitimini tamamladıktan sonra Almanlara karşı savaşa iştirak etti. Rusların safında savaşırken, rivayete göre, Ruslara duyduğu kinden dolayı bilerek Almanya'ya esir düştü. Bunda belki de I. Dünya Savaşı'nda Almanlarla müttefik olmamız rol oynamıştır. Çünkü biz Doğulular silah arkadaşlığının temelini menfaatte değil, yürekte ararız. Cengiz Dağcı da dünya Türklüğünü bir gördüğü için Türkiye'nin dostunu kendilerinin de dostu kabul etmiş olabilir. Oysa Batı kültürü ırkçılığa dayanır; diğer milletleri hor görürler. Herhalde bunun farkında olmadığı için Almanların esirlere, bilhassa Türklere karşı zalim davranmaları onu şaşırttı. Savaşın sonlarına doğru bir fırsatını bulup Polonya'ya sığındı. Alman işgaline karşı Polonyalı milli direnişçilerin yanında yer aldı. Savaşın bitimiyle Polonya komünistlerin avucuna düşünce başına gelecek felaketi tahmin ettiğinden çare aradı; zira Polonya Sovyet Rusya'nın peyki oluyordu; Dağcı da Sovyet vatandaşı olduğu halde onlara karşı savaşmıştı. Türk konsolosluğuna başvurdu, maalesef ilgi göremeyince, Kızılhaç vasıtasıyla Almanya'yı işgal eden müttefiklere sığındı; Londra'ya yerleşti.

Londra'ya yerleşti, ama o sisli dünyada bulunduğu sürece çocukluk, ilk gençlik yıllarının geçtiği Gurzof'ta, Kızıltaş'ta, Kırım'ın diğer yerlerinde yaşadı. Geçimini temin etmek için lokantada çalışırken, evinde gece yazarken hasretini duyduğu, Karadeniz'in yeşillikle kucaklaştığı güneşli diyarlardaydı. Aksi takdirde ağıt dolu, o lirik sayfaları yazabilir miydi? Duygulu bir yüreğin doğduğu toraklardan, çocukluk hatıralarından, yakınlarından, bilhassa annesinden kopması mümkün mü? Şu cümlesi hangi ırk, hangi dinden olursa olsun, insanlıktan nasibini almış herkesi titretmez mi: "1940'ın kışı Akmescit demiryolu istasyonunda birbirimizden ayrıldığımız gün onun yüzü ve kendisinden uzaklaşan trenin arkasından bakan gözleri, taze çimentoya batmış bir taban izi gibi kaskatı kaldı aklımda."

Gençliğimizde başucu kitaplarımızın arasında "Korkunç Yıllar", "Yurdunu Kaybeden Adam", "Onlar da İnsandı", "Ölüm ve Korku Günleri", "O Topraklar Bizimdi" gibi eserleri bulunurdu. Yaşar Nabi Nayır'a "Korkunç Yıllar"ı gönderirken anlattıklarının doğru olduğunu belirten şöyle bir not da bulunduğu basında yer almıştı: "Elhamdülillah Müslüman'ım ve bu notlarımda yazdıklarımın hepsinin de hakikat olduğuna yemin ederim." Edebiyatla ilgilenenler ancak hayattan kuvvet alan eserlerin canlı, etkileyici olduğunu bilirler. Başka türlü o unutulmaz tabloları resmedemezdi. Daha sonra "Yansılar"ı kaleme aldı; dört ciltten oluşan bu kitap ağıt, hasret, gözyaşı yüklüdür. Anlattıkları aslında bir ferdin değil, bir milletin dramıdır. Yazdıklarından nasibine düşeni almayana yürek taşıyor denir mi!?

Kaybetmeyen, vatanın ne olduğunu bilemez; vatanı olmayan, dünyalara sahip olsa, hiçbir şeyi yok demektir; o artık hüznün, çaresizliğin, kimsesizliğin esiridir. Dağcı'nın şu satırları, söz konusu ruh halini ne güzel anlatıyor: "Esirlik yılları bitti artık. Ömrümde ilk defa hür hissediyorum kendimi. Hür insanların yaşadıkları topraklardayım. Ölüm korkusu, işkence korkusu bıraktı artık yakamı. Yıllarca peşinden koştuğum hürriyete kavuştum, ama içim neden kapalı? Kendimi bildiğim anda kaybettiğim yaşama sevincine neden kavuşamadım yeniden? Yurdunu kaybeden adam için hürriyetin bile manası kalmadığını şimdi anlıyorum."

İçini kemiren vatan hasretini dindirmek ümidiyle Türkiye'den getirttiği çiçek tohumlarını bahçesine diker; büyüyen çiçeklerin adlarını bilmez; sorduklarından bilen de çıkmaz. Ansiklopedilere bakar; ama Latince adları onlara yakıştıramaz ve şöyle der: "İsimleri önemsiz ; çiçekler Türkiye çiçeği, bu yetiyor bana. Yaz boyunca her akşam suladım, üzerlerine eğilerek okşadım; okşarken akrabayız, kardeşiz diye fısıldadım bile çiçeklere."

Sovyet Rusya dağılma sürecine girince, belki Kırım'a gidebilirdi. Kızıltaş'ın camilerini, Akmescit'in yaşmaklı kızlarını bulamayacak, yâdında kalan Kırım'ın yerinde yellerin esmesi ona dayanılmaz bir cehennem sunacaktı. Gerçekle yüz yüze gelmeyi göze alamadı; hayallerinde yaşamayı tercih etti. İkinci vatan bildiği ülkemize gelmeyişinin sebeplerinin ne olabileceğini düşündükçe gözkapaklarımın altında acı bir sıcaklık hissediyorum. Günahları varsa, Rabb'imin çektiği acılara karşılık bağışlamasını diliyorum.