İki gün sonra Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunun 90 nıncı yılı olacak…Nerdeyse bir asıra yaklaşan bir şanlı ömür… Cumhuriyet Bayramı deyince yılardır tekrarlanan bir öykü yer alıyor ADA TV de “Mesut Günsev’ le Pazartesi Öyküleri”nde”.Bu yazı da bir gün önce buluşuyor okurları ile STAR KIBRIS ta…Neredeyse 16 yılı geride bırakıyor bu öykü programı…Genelde hiç tekrarı da olmuyor öykülerin ama “Gazi Kovan “ hariç…Her 29 Ekimi kapsayan haftanın değişmez öyküsü oluyor Gazi Kovan …Çünkü cumhuriyet olgusunu..bence en güzel ,en anlamlı anlatılardan biri bu..
Gazi Kovan internete düştüğünden beri de en çok okunan öykülerden biri..ama benim onu keşfedişim
Genel Yayın Yönetmenliğini usta gazeteci Mete Akyol ağabeyimizin yaptığı Türkiye’ de aylık yayınlanan ve en çok okunan dergiler arasında yer alan Bütün Dünya ‘da okumamla gerçekleşti yıllar önce…Ve deyim yerindeyse çarpılmıştım…TV de ilk seslendirdiğimde de en anlamlı tepkileri alan programım oldu…
Bu nedenden ekranlardaki görevim devam ettiği sürece” Gazi Kovan “ Türkiye’nin Cumhuriyet Bayramının bir kutlama ritüeli olarak sürecek Allah isterse..
Yolunuz düşerse İstanbul’un Harbiye semtinde yer alan Askeri Müzede bu kovanı gidip görün..O kan ateş günlerinin sessiz tanığının önünde Mustafa Kemal’i ve silah arkadaşlarını anın…
Gelin şimdi 90 yıl öncesine gidelim:
“Mart 1921… İnönü Ovası İnsanın İflahını kesen buz gibi bozkır ayazında Ethem Çavuş`un sırtı üşüyor, avuçları ise kızgın mermi kovanlarına çıplak elle dokunduğu için alev, alev yanıyordu. Top atışı on sekiz saattir durmaksızın sürüyordu. Ethem Çavuş, 75 mm`lik topu durmaksızın
dolduruyor, her seferinde besmele çekip keşif kolundan bildirilen menzillere kıyamet yağdırıyordu.
Sandıkta kalan sondan üçüncü mermiyi aldığında bir an duraksadı.Merminin üzerine bir çaput sarılıydı. Çaputu sökerken avucuna kalem büyüklüğünde demir bir çubuk düştü. Çaputun ve çubuğun anlamını çözmeye çalışırken sarı metalden mermi kovanına kazınarak yazılmış yazıya gözü
ilişti. Okumaya vakti yoktu. Mermiyi topa sürüp ateşledi. Demir çubuğu cebine, boş kovanını ise bu sefer sandığa değil yere attı. Birkaç dakika sonra soğumuş olan kovanı kaybolmaması için yerden alıp mintanının yakasından içeri attı. Akşam ezanı vaktinde çarpışma durulmuş, mevzileri
ileri, düşman hatlarına doğru ilerletme emri gelmişti. Batarya komutanı,Ethem Çavuşa istirahat verdi. İlk iş olarak boş kovanı çıkarıp üzerindeki yazıyı okudu.
Kovanın üzerinde 'Karahisarlı Seyfi Çavuş. 4.Alay 2.Tabur 8.Batarya 26 Rebiyülahir 1339*İnönü' yazıyordu. Birinci İnönü savaşının en kızgın günlerinden birinde düşülmüş not ve mermiyle gelen demir çubuk,
İmalat-ı Harbiye atölyelerinde çalışanların bir mesaj istediğini gösteriyordu. Boşalan kovanlar Ankara`daki atölyelere yollanır, oradan tekrar doldurulup cepheye dönerdi.
Üç saat sonra gecenin iyice çökmesiyle savaş tamamen durulmuş, birlikler yeni mevzilerine yerleşmişti. Ethem Çavuş, cebindeki demir çubuğu çıkarıp bir köşeye oturdu. Ucu sivriltilmiş çubuk, bakır ustalarının 'kalem' dedikleri, metal üzerine desen oymaya yarayan keskin bir aletti.Eline yumruk büyüklüğünde bir taş alarak hafif tıklamalarla kendi mesajını kovana kazıdı. 'Aksekili Ethem Çavuş 8.Alay 3. Tabur 1.Batarya 20 Recep 1339** İnönü'
Beş gün sonra Ankara Atölye`nin bir köşesinde cepheden gelen sandıkları açan kalfa, tezgâhlardan birinde harıl ,harıl çalışmakta olan ustaya seslendi:
sesinde, eşi doğum yapmış bir adama bebeğini müjdeleyen ebenin heyecanıvardı.
'Kâmil Usta! Müjdemi İsterim! Senin yavru cepheden dönmüş!'. Hepsi sandıkların olduğu kısma koşturarak kovanın üstündeki yazıyı okumak için toplandılar. Tabii ki bu şeref Kâmil Ustaya aitti. Yüksek sesle Ethem Çavuşun notunu okudu. Atölyede bir bayram havası esmişti. Tüm çalışanlar,
Kâmil Ustayı yeni baba olmuş biriymiş gibi kutluyor, hayır duaları ediyorlardı. Ustalar, İş tezgâhlarından birinin başında toplandılar. Kâmil Usta kovanın ağzının eğilen yerlerini düzeltip özenle kapsülünü yeniledi.İçine barutunu doldurduktan sonra yeni bir çekirdeği kovanın ağzına
oturttu. Mermi hazır olunca, Ethem Çavuşun kovanın içinde geri yolladığı çelik kalemi yeni bir çaputla merminin üzerine sardı. Kundaklanmış mermiyi şefkatle tutarak yeni doldurulan bir sandığa yatırdı. Çalışanlar hep bir
ağızdan 'Allah kavuştursun' diyip işlerinin başına döndüler. Kâmil Usta, halen açık duran sandığa yatırdığı mermiye hüzünle bakıp 'Selametle git aslanım. Allah muvaffak etsin. Çok bekletme bizi' dedi. Kovan, Birinci
İnönü savaşı sıralarında üzerindeki ilk notla Kâmil Ustanın eline geçtiğinde bu fikir doğmuştu. Karahisarlı Seyfi Çavuşun başlattığı bu geleneğin süreceğinden emin değildi; ama denemeye değerdi. Nitekim Aksekili Ethem Çavuş umutlarını boşa çıkarmamıştı. Cephede patlayan her merminin
kovanı buradaki ustaların elinden geçtiğine göre bir aksilik olmazsa yeniden görüşeceklerdi.
Eylül 1922 - Ankara Bir buçuk yıl içinde kovan sekiz kere daha atölyeye uğradı. Üzerindeki mesajların sayısı da sekize ulaşmıştı. Mesaj yazanların sekizi de başka alay ve taburlardan farklı kişilerdi. Kovan her keresinde atölyedekilere daha büyük bir coşku yaşatıyor, istiklâl savaşının her zorlu durağından Ankara`ya barut, kan ve zafer kokusu taşıyordu. Türk ordusunun İzmir`e girdiği gün Ankara`da bayram havası eserken kovan yeniden gelmiş, ama bu sefer tüm atölyeyi yasa boğmuştu. Kovanın içinde, çelik
kalemin yanı sıra bir mektup ile bir tane de bakır künye vardı. Kovanın üzerine kazınmış dokuzuncu notta; 'Karahisarlı Seyfi Çavuş. 4. Alay 2.Tabur 8.Batarya 12 Muharrem 1341*** Banaz' yazılıydı. Atölyedekiler mektubu
açıp okumaya koyuldular;
Bismillahirrahmanirrahim.
Selamün aleyküm gayretperver ustalar. Allah`a şükürler olsun ki mendebur düşman kaçıyor. Muzaffer Türk ordusu beş gündür durup dinlenmeksizin kâfiri kovalıyor. Güzel İzmir`e, kalplerimizdeki imanımız kadar yakınız artık. İki gün evvel Banaz`daki muharebede bataryamın çavuşlarından Seyfi, kalleş düşmanın kurşunuyla şahadete ermiştir. Cenazesini sıhhiyecilere teslim etmeden önce mintanının içinde bu kovanı buldum. Malumunuzdur ki vefat eden neferin künyesi ailesine yollanır. Lâkin beş gün önce Karahisar`ı ele geçirdiğimizde, Seyfi Çavuş`un ailesinin düşman tarafından katledildiğini öğrendik. Bu kahraman Türk evladı kederini yüreğine gömüp anacığını, babacığını defnedemeden düşmanın peşine düştü. Üç gün sonra kendisi de
hakkın rahmetine kavuştu. Kovandaki yazılardan anladığım üzere bu topçu neferlerin bir ailesi de sizler olmuşsunuz. Bu sebeple Seyfi Çavuşun künyesini sizlere yolluyorum. Başınız sağ olsun. Hayır dualarınızı bizlerden, Fatihalarınızı aziz şehitlerimizden esirgemeyiniz. Hakkın
rahmeti üzerinize olsun. Yüzbaşı Muhsin Talat 4.Alay 2. Tabur 8. Batarya 14 Muharrem 1341 Salihli'
mektup bittiğinde tüm personel ağlıyordu. Atölyeye bir ölüm sessizliği çökmüştü. Hiç tanımadıkları halde iki satır yazıyla kardeş oldukları Seyfi Çavuşun ardından Fatiha okuyup âmin dediler.
Kamil Usta yutkunarak tezgâhının başına oturdu. Kovanı yeniledi ama bu sefer, minik iki perçinle Seyfi Çavuşun künyesini kovanın dibine çaktı. Yine her zamanki merasimle mermiyi kundaklayıp sandığa yatırdı. Oysa o mermi bir daha düşman mevzilerine gönderilmeyecekti.
Ocak 1923-Ankara Savaşının bitmesinin ardından Ankara`daki mühimmat depolarında sayım ve temizlik yapılıyordu. Sandıklar tek tek açılıyor, mermiler sayılıp yeniden sandıklanıyor, kayda geçirilip daha tertipli bir cephaneliğe gönderiliyordu. Teğmen Hamdi Vâsıf, Kâmil ustanın hazırlayıp kundakladığı mermiyi buldu. Böyle bir anının-belki de yıllarca sandıkların İçinde kalmasına gönlü elvermedi. Ciddi bir suç işliyor olmayı göze alıp mermiyi evine götürdü. Niyeti, ömrünün sonuna kadar mermiyi bir
anı olarak saklamaktı.
29 Ekim 1923 - Ankara Teğmen Hamdi Vasıf Ankara kalesine çıkan dik sokakları koşarak tırmanıyordu. Soğuğa rağmen kan ter içinde kalmıştı. Yarım saat önce 20.30 sıralarında meclisten, cumhuriyetin ilan edildiği
duyurulmuştu. 101 pare top atışıyla cumhuriyet kutlanıyordu ve Seyfi Çavuş`un mermisi bu şöleni kaçırmamalıydı. Yetmiş, belki de sekseninci atışta topçuların yanına ulaşabilmişti. Yüzbaşı Muhsin Talat`ın yanına giderek sert bir asker selamı verdi.
'Hamdi Vasıf Edirne! Bir maruzatım var komutanım' Yüzbaşı sorar gözlerle genç subaya bakıyordu.'Evet teğmenim? Sizi dinliyorum' Teğmen, üniformasının içinden mermiyi çıkarıp yüzbaşıya uzattı.
'Yüz birinci pareyi en çok bu mermi hak ediyor komutanım. Müsaadenizle buşerefi ondan esirgemeyelim'
Yüzbaşı Muhsin Talat gözlerine inanamamıştı. Sevinç gözyaşlarını tutamadı. O kadar heyecanlanmıştı ki neredeyse aralarındaki rütbe farkına bakmaksızın genç teğmenin
ellerini öpecekti. Mermiyi alıp çekirdeğini dikkatlice yerinden çıkardı. Kovanın tepesine bir bez parçası tepip iyice Sıkıştırdı. Subay şapkasını çıkarıp surun üzerine koydu. Mermiyi şapkanın içine yatırdı. Toplar atışlara devam ediyordu. 82, 83, ...97, 98, 99... On dakika kadar sonra, atışları sayan çavuş 'Yüzüncüyü attık komutanım'
diyince, Muhsin Talat, kovanı topun yatağına kendi elleriyle sürerek ateş emrini verdi. Subayların kılıçlarını çekerek selamladığı o son top sesi Ankara`nın her duvarından yankılanıp dört yıllık istiklâl savaşının tüm
hikâyesini anlatmıştı, sanki. Rütbe ve mevkilerine bakmaksızın topun başındaki tüm askerler kucaklaşarak birbirlerini kutladı. Son olarak Yüzbaşı Muhsin Talat ile Teğmen Hamdi Vâsıf sarıldılar. Kovan ayaklarının
dibindeydi. Yüzbaşı eğilip saygıyla kovanı yerden aldı. Avuçlarının yanmasına aldırmadı bile.”