Sevgili Okurlar,
Son birkaç gündür mis gibi, harika güneşli günler yaşamaktayız Londra’da. İlkbaharın enfes canlılığı adeta içimize yansımış durumda…
Danışanlarımla çalışığım konular içinde oldukça dikkatimi çeken bir konu üzerine sizlerle paylaşımda bulunmak istiyorum bu yazımda. Geçenlerde izlediğim bir film üzerinden bu konu ile ilgili düşünmeye başladım. Hem İstanbul’daki çalışmalarımda, hem de buradaki danışanlarımla olan çalışmalarımda, özellikle anne ve babalarla çalışırken sürekli olarak karşılaştığım bir konudur ‘Sorumluluk’.
Gerek İstanbul gerek Londra’daki psikoloji eğitimim sırasında çocuk gelişiminde çocuğun sorumluluk almasının ne kadar önemli olduğunu öğrenmişizdir. Ailenin denge içinde beraberliğini yürütebilmesi için, tüm bireylerin üzerine düşen görevleri yapması gereken bir platform haline gelmesi en ideal olanıdır.
Gelin sorumluluk olgusunun ne demek olduğuna ve de önemine bir kere daha göz atalım.
Bizler biliyoruz ki, sorumluluk doğuştan getirilen değil, öğrenilen bir kavramdır. Sorumluluk duygusu, bebeklik ve çocukluk döneminden itibaren kazandırılmalıdır. Bu duygunun kazandırılmasında aile içi iletişim, aile içindeki çocuğa olan tavır, uygulanan disiplin anlayışının (kararlılık ve tutarlılık) rolü büyüktür.
Çocuk iletişim kurabildiği andan itibaren sınırlarının farkında olmalıdır. Yemek yeme, tuvalet alışkanlığı, uyku saati gibi temel alışkanlıkları okul dönemi öncesinde kazanması gerekir. Sorumluluk öğrenilebilen bir beceri olduğundan, çocuklara yaşlarına ve yeteneklerine uygun sorumluluklar verilip sonuçlarını görmesine izin verilmelidir. Anne-baba çocuğun yanlış kararlar verebileceğini düşünüp onların yerine karar vermektense, uygun yemek, kıyafet seçimi, ya da ne kadar harçlık alıp harcayacağı yönünde kontrolü çocuklara bırakabilirler. Örneğin, birçok yemek içinden hangisini/hangilerini isteyip istemediği sorulabilir ve tercih hakkı çocuğa bırakılabilir ya da yemeğini döke saça da yese kendi kendine yemesine izin verilmelidir. Ayrıca kendi oyuncaklarını, yatağını toplaması da beklenebilir. Yaşına ve cinsiyetine göre de sofra hazırlamak veya araba yıkamak gibi ev işlerinde de yardımcı olabilir.
Sorumluluk verilen çocuklarda oluşan olumlu özellikler ve bu görevlerin çocukların gelişimlerine olan katkıları nelerdir?
Yeterli “sorumluluk” çocukları cesaretlendirir ve özgüvenlerini geliştirir, paylaşma ve başarma duygularını tatmin eder. Böylece çocuk, ileriki yaşamında, kendi hayatıyla ilgili konularda karar verme ve sorumluluk alma becerisini öğrenecektir. Sorumluluk, çocuğun yaşına, cinsiyetine ve gelişim düzeyine uygun olarak görevlerini yerine getirmesi gibi aynı zamanda kendini başkalarıyla paylaşması, kendinden ödün vermesi olarak da tanımlanabilir.
Tüm bu bilgilerin ışığı altında, bizler çocuklarımıza yeterince sorumluluk veriyor muyuz?
Genelleme yapmak elbette ki yanlış olur ancak bizler, korumacılık ve iyi anne ve baba olmak adına çocuklarımıza yeterince sorumluluk vermemekteyiz. Onlara vereceğimiz görevler ve işlerin kendilerini yoracağını, yeterince iyi yapamayacaklarını düşünerek, çocuklarımıza yaşlarına göre yapacakları çoğu görev veya sorumluluk vermekten kaçarız. Kimi zaman, kendimizi kotu hissetmemek adına, çocuklarımız sorumluluklarını yerine getirebilecekken bile bizler onları alıkoyar, kendimizi tutamaz ve bizler yaparız onların yerine çoğu şeyi…Amacımız onların ve kendi gözümüzde @iyi anne baba@ olmaktır belki de…
İşte Boyhood filminde bu konu oldukça net ve güzel işlenmekte… Çekimi 12 yıl sürmüş bu harika filmde, elbette ki, pek çok güzel öge ele alınmış ancak benim gözüme çarpan en önemli nokta sorumluluk oldu.
Film kahramanımız, çok küçük yaşından itibaren, kendi sorumluluklarını alarak büyür. En basiti ev içinde kendi üzerine düşenleri yaparak, annesine ve daha sonra üvey babası ile yaşadığı ortamda görevlerini yerine getirir. Bilinçli, uyumlu ve de hassas bir yapı içinde olur böylelikle. Büyükleri ve kendi yaşıtları için empati kurabilen yaratıcı ve düşünceli bir birey olur.
Sorumluluk sahibi olarak yetişen çocukların özellikleri nasıl olur sevgili okuyucular?
A. Sorumluluk sahibi çocukların gösterdiği davranışlar:
- İşlerini kendi başına halleder, yük olmaz.
- Üstüne düşen görevleri kendi başına yapar.
- Yaptığı hatalardan kendini sorumlu tutar ve başkalarını suçlamaz.
- Hak etmediklerine sahip olmak istemezler.
- Başkalarının haklarına, duygu ve düşüncelerine karşı saygılıdırlar.
- Mutlu, uyumlu ve başarılıdırlar.
Sevgili okurlar, çocuklarımıza kendi yaşlarına uyan görevler vermekten kaçınmayalım, onların sorumluluk ve görevleri yerine getirirken, her açıdan gelişmekte olduklarını unutmayalım. Sorumluluk sayesinde, çocuklar ve gençler, zihinsel, duygusal, sosyal açıdan gelişmiş olurlar. Her bakımdan kendileri ile barışık, kendi başarılarını kucaklayabilen, empatik bireyler olurlar…