Malum olduğu üzere, bu yıl Türklerin Hollanda’ya resmi yoldan gelişlerinin 60’ıncı yılı. Yıl başlarken de söylediğimiz gibi, bu tür yıl dönümleri, bizim için bir muhasebe, hatırlama ve değerlendirme anlarıdır. Hatta, geleceğe yönelik yeni hedefler koymak, yeni perspektifler belirlemek için iyi bir fırsattır.
Bu düşüncelerden hareketle, göçün bilinmeyen ya da az bilinen hikâyelerini yazmaya yer yer gayret ediyorum. İşte bu çerçevede, geçtiğimiz hafta sonu, bir bilinmeyen hikâye ile daha karşılaştım. Hikâyeye, Amsterdam’daki Fatih camiinin ilk imamı Zeki Gül hocanın, vefat eden eşi adına düzenlenen bir program vesilesiyle ulaştım.
Program, Amsterdam Emir Sultan Camii’nde yapıldı. Program sayesinde Amsterdam’ın farklı mahallelerinden gelen bir çok tanıdık ve dostla karşılaşma imkânı buldum. Cami lokalinde ayakta hasbihal ederken masalar dolmuştu. Biz de, en arkada boş olan masaya, sayıları bir elin parmakları kadar olan birinci nesil Türklerden İbrahim Görmez, İsmet Biçer ve Maraşlı terzi Abdurrahman Özsoy ile birlikte oturduk.
Konu, tahmin edileceği üzere Amsterdam’da Türklerin ilk kurdukları derneklerden açıldı. İlk nesil Türklerden hem de o yıllarda etkin ve aktif olanları bulmuşken, literatürde yer alan bilgileri teyit etmeliydim. Masamdaki ağabeylere “Amsterdam’da ilk kurulan Türk derneği 1973 ya da 1974 yılında mı kuruldu?” diye sordum.
İbrahim abi, İsmet abi ve Abdurrahman abi, hep bir ağızdan anlatmaya başladılar. Anlatılanlara göre, Türklerin Amsterdam’da ilk kurduğu dernek, 1970 yılında, Ford fabrikasında gerçekleşmiş. Kurulan bu derneğin adı “İslam Cemiyet”i olup, 1971 yılında yapılan bir tüzükle resmileşmiş.
Sonraki yıllarda, yani 1973 yılında Altan Oral öncülüğünde, “Türk Kültür Merkezi”,
1974 yılında Nihat Karaman, Cengiz Çandar ve arkadaşları “Hollanda Türkiyeli İşçiler Birliği”, HTIB, 1975 yılında da Hayrettin Alpagot ve bir grup arkadaşı “Amsterdam Milliyetçi İşçiler Cemiyeti”ni kurmuşlar.
1976 yılında, Türk Kültür Merkezi’nin, kongresi yapılmıştı. 1500 kişinin katıldığı kongrede İbrahim Görmez, İsmet Biçer, Hamid Taş, Ömer Korkmaz’dan oluşan muhafazakâr grup, yönetime seçilmişti. Dernek faaliyetlerinin, Amsterdam Belediyesi tarafından finans edilmesi, Kültür Merkezi’nin cazibesini artırmıştı.
Diğer taraftan, Kültür Merkezi, kentin tam ortasında olduğu için, ulaşımı çok kolaydı. Merkez, Amsterdam’daki tüm Türklere hitap ediyordu.
1980’li ve 1990’lı yıllarda, eğitim, eğlence, bilgi, sosyal ve kültür işlevleri olan Türk Kültür Merkezi’nin kongreleri, haliyle tartışmalı ve bir o kadar da çekişmeli geçmekteydi. Öyle ki, Türk Kültür Merkezi’nin kongrelerinde listeler yarışırdı. Kulisler ve delegeler üzerinde çalışmalar yapılırdı.
Kültür Merkezi’nin yönetimi 1983, 1984 dönemi kongrelerinde muhafazakârlardan, Milli Görüş ekibine geçti. Bir dönem sonra, yani 1986 ve 1987 döneminde yapılan kongrede, müthiş bir yarışla, Kültür Merkezi’nin yönetimini ülkücüler kazandı.
Ülkücülerin yönetimi Merkez kapanıncaya kadar devam etti.
Amsterdam’da kurulan ilk Türk dernekleriyle ilgili bu kısa bilgiler, hiç şüphesiz, göçün 60’ıncı yılında ve sonrasında, Türk STK’ları üzerine yapılacak geniş çalışmalar için bir hatırlatma mahiyetindedir.
O yılların aktörleri ve canlı şahitlerinin anlatacak bir hayli hatıraları vardır.
Gelecek nesillerimiz için, kayıt altına alınması gerekir.
Veyis Güngör
4 Aralık 2024