Türkiye\'deki genel ekonomi politikalarını ve spesifik olarak da para politikasını eleştiren İskoç Tim Ash dostumuz (Londralı olmayı reddediyor) sürekli Wall Street gazetesinde \'Parkinson\' ve Financial Times gazetesinde de \'Dombey\' adlı dostlarına beyanat vererek, saldırgan bir \'politika faizini yükseltmememize eleştiri\' koalisyonu kurmuş.
Ama diğer taraftan da kafasını kaldırıp bakmıyor ki çalıştığı banka Royal Bank of Scotland, Avrupa\'nın en büyük bankalarından biri olmasına rağmen, 2008 yılının Ekim ayından sonra İngiltere hükümeti tarafından 45.5 milyar sterlin sermaye konarak kurtarılmak zorunda kalmıştı. Bu yardımla sermayesinin yüzde 82 kadarı İngiltere hükümetine geçti. RBS son dönemde 2000 kadar insan işten çıkardığı gibi, şimdi de 3500 kişi daha işten çıkaracağını ilan etti. Dolayısıyla kar etmeye ihtiyacı var ve bunu da galiba Türkiye\'nin sırtından çıkarmaya çalışıyor. Çünkü biz faiz yükseltirsek, hem daha fazla getiri alacak hem de TL değerleneceği için kazancı maksimize olacak.
Bu nedenle \'Türkiye ya başarısıyla ekonomi Nobel\'i alacak ya da çökecek!\' gibi lafları araya sıkıştırıp finansal basına beyanat veriyor. Bu yaklaşımı ve huysuzluğuyla da çok Türk dost kaybetti, başta onu uzun zamandır tanıyan ben olmak üzere! Onun eleştirileri Türkiye\'deki bazı menkul kıymet şirketlerinde çalışan bazı analistlerin de Merkez Bankası politikasını \'ortaya karışık\' kelimeleriyle dalga konusu yapmalarına yol açtı.
Bu arada İskoçya\'da da bazıları 300 yıldır beraber yaşadığı İngiltere\'den ayrılma sevdasında. Scottish National Party adındaki parti (SNP) ve Başkanı Alex Salmond, 2014 yılında referandum yaparak bağımsız bir ülke olmak yani Birleşik Krallık\'tan ayrılmak talebindeler. Zaten örneğin futbolda İskoçya\'nın kendi milli takımı uluslararası maçlarda yer almakta! Hukuk, eğitim ve din konusunda da İngiltere\'den farklı yapıları var. Daha önceleri İrlanda ayrılmış, bölünmüş ve bağımsız olmuştu. Şimdi de İskoçya ayrılma sevdasında.
Aslında teknik anlamda İskoçya, Büyük Britanya\'nın bir parçası. Büyük Britanya, \'United Kingdom\' (Birleşik Krallık) ve \'Northern Ireland\', yani Kuzey İrlanda\'dan oluşuyor. United Kingdom ise İngiltere, İskoçya ve Galler (Wales) demek. 1999 yılında kurulmuş olan İskoç Parlamentosu\'ndaki milletvekilleri de bugün aslında İngiliz Parlamentosu\'nda yer alıyorlar. Aslında ayrılma sevdalısı Alex Salmond sadece 2011 yılından bu yana İskoç Parlamentosu\'na hakim, fakat İskoç vatandaşlarının ancak yüzde 30 kadarı ayrılmayı destekliyor. Ama İskoç milletvekilleri olmasa da İngiltere İşçi Partisi İngiltere\'de pek seçim kazanamaz. İngiltere\'nin Labour, Liberal Democrat ve Conservative adlı üç partisinin üçü ve İngiltere Başbakanı David Cameron ise, ülkeyi bir arada tutmak için direniyorlar.
Büyük Britanya vatandaşlarına etnik anlamda Briton deniyor ise de yüzde 84 kadarı İngiliz, sadece yüzde 8.6 kadarı da İskoç, kalanı da çeşitli kökenlerden oluşuyor. İskoçya\'dakilerin sadece yüzde 30 kadarı İskoç dilini konuşuyor, çok az, 60 bin kadar kısmıysa Gaelic özel dilini konuşmakta ve gerisi de İngilizce konuşuyor.
İngiltere ekonomik açıdan Avrupa\'daki üçüncü büyük ülke ve dünyada da sekizinci büyük ekonomi! 2.2 trilyon dolarlık GSYİH ve 35 bin dolar civarında kişi başına geliri olan bir ülke durumunda. İngiltere 63 milyon nüfusa sahip. İngilizler İngiltere nüfusunun yüzde 84 kadarı, İskoçya ise 5.2 milyon kişi ile İngiltere nüfusunun yüzde 8.6 kadarı ve tabii başkaları da var.
Londra İngiltere\'nin en büyük kenti ve 8.5 milyon kadar nüfusu var. Yani İskoçya\'nın bütününden kalabalık. İskoçya\'nın başkenti Edinbourgh aslında ülkenin finans merkezi. En büyük kent ise Glasgow ama kent nüfusu 600 bin kadar. Aslında İskoçya\'nın toplam GSYİH rakamı 116 milyar sterlin, kişi başına geliri de 20.200 sterlin kadar, bu da kabaca Birleşik Krallık ortalamasına yakın bir sayı.
İskoçya küçülmeyi seçmeye doğru giderken aslında dört yıl öncesine göre yüzde 4 küçülmüş durumda, sanayisi gerilemekte. İskoçya global krizde İngiltere\'den fazla daralmış ve daha da yavaş büyüyor. Kamu harcaması ülke GSYİH sayısının yarısı kadar, 2010 yılında bütçe açığı da GSYİH oranı olarak yüzde 17\'ymiş. Kamu borçlanmasına İngiltere yüzde 2 faiz öderken İskoçya ayrılırsa düşük rating alır ve yüzde 4.5 civarında faiz öder hesabı da yapılıyor.
Tim Ash ne tarafta kalacak?
BİR zamanlar İskoçya\'da en büyük iki sektör bankacılık ve Kuzey Denizi\'nden çıkan petroldü. Çünkü petrol ve gaz İskoçya sahilinden çıkmakta idi. Şimdiki durumda ise bankacılık rahmetli oldu. Bu nedenle SNP Partisi lideri Almond siyasi konuşmalarında İngilizlere \'Bankalarınızı alın gidin, petrol bizde kalsın!\' diyor ama Kuzey Denizi\'ndeki petrol ve gaz kökenli gelir de çok azaldı ve İskoç GSYİH sayısının yüzde 0.7\'si kadar ve düşüyor.
İskoçlar İskoçya\'nın petrol geliri nedeniyle İngiltere\'ye destek verdiğini düşünseler de, işin gerçeği İngiltere\'nin aslında İskoçya kamu harcamalarını desteklediği. Bu arada NDP\'nin, İskoçya\'nın NATO\'dan çıkmasını ve çok daha küçük bir ordu tutmasını planladığı da konuşuluyor. İskoçya ayrılır ve bankalar İngiltere\'ye giderse, bizim Tim Ash ne tarafta kalacak bayağı merak ediyorum!
